CD

John Jenkins:

Four-Part Consorts

Phantasm. Linn 2022

Sidan den kritikarroste debuten med Henry Purcells Fantasias på det norske plateselskapet Simax i 1995 har det engelske ensemblet Phantasm kome med to dusin album. Utgjevingane held eit imponerande jamt høgt teknisk nivå. Karakteristisk for programmeringa er at det meste er engelsk repertoar, at heile verkgrupper eller verksamlingar av einskildkomponistar blir presenterte, og at innføringstekstane i plateomslaga er skrivne med vitskapleg presisjon.

Skribenten er ensemblets primus motor: gambespelaren Laurence Dreyfus, som også er professor i musikkvitskap i Oxford. Han er ein utprega perfeksjonist med sans for systematikk i musikken. Også på den nye plata presenterer han komposisjonar der det rasjonelle styrer uttrykket, nemleg komplisert polyfoni (fleire sjølvstendige stemmer) av John Jenkins, som levde i England på det politisk og kulturelt omskiftelege 1600-talet.

Fantasiar

Phantasm er eit såkalla gambeconsort, eit omgrep som – til liks med strykekvartett – kan tyda to ting: For det fyrste ei ensembleform med strykeinstrumentet gambe (eigentleg viola da gamba, «beinfele» på italiensk), som var særs populær i England frå slutten av 1500-talet til slutten av 1600-talet. Og for det andre komposisjonar for denne ensembleforma.

Jenkins’ firestemmige consortstykke er sett saman av enkeltsatsar kalla Fantasy, ei komposisjonsform som opphavleg var instrumentale versjonar av 1500-talskormusikk. Dei strukturelle ideala i vokalpolyfonien lever vidare i Jenkins’ gambefantasiar frå 1620-åra, for dei fire einskildstemmene blir handsama likeverdig. Innsatsane kjem i tur og orden etter kvarande og utfaldar seg i jamn, roleg puls.

Stutte tema

Denne rolege flyten får Phantasm godt til. Jenkins’ musikalske tema er underleg stutte og lite songlege. Dette er langt frå seinbarokkens ideal når det gjeld gode fugetema (hjå seinare komponistar som Vivaldi, Händel og J.S. Bach er det jo ofte tale om ordentlege melodiar). Jenkins’ tema er derimot ofte berre sett saman av fire–fem tonar; dei er meir som melodiske og harmoniske figurar eller motiv å rekna, og det er kombinasjonen av stemmer som er det kompositoriske poenget. Å få til god flyt i framføringa er altså krevjande. Det krev også sitt av lyttaren, for på overflata er det er noko monotont ved Jenkins’ stil. Eg, i alle høve, trong litt tid for å venna meg til toneverda hans og oppfatta nyansane skikkeleg. Men Phantasms avvekslingsrike artikulasjon – evna musikarane syner til å poengtera det viktige gjennom frasering og dynamikk – opnar dørene til byggverk fulle av originale og vakre detaljar.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.