CD

Ferruccio Busoni:

Konzert für Klavier und Orchester

David Lively, klaver; SWR Sinfonieorchester Baden-Baden; dir.: Michael Gielen. SWR 1990/2024

Det er brei semje om at Ferruccio Busoni var ein av dei største konsertpianistane i musikkhistoria. Om han òg var ein stor komponist, er meir omdiskutert. Som person var han det engelskmennene kallar larger-than-life, for han var òg dirigent, diktar, musikkteoretikar og forlagsmann.

Sju år gamal debuterte han som komponist og pianist i Trieste, og som niåring byrja han på konservatoriet i Wien. I slutten av tenåra blei han konservatoriumslærar i Helsingfors. Seinare hadde han tilsvarande stillingar i Moskva og Boston før han slo seg ned for godt i Berlin.

Det hektiske livet gjekk på helsa laus. Det gjorde også appetitten hans på gode vinar og sigarar. Fullstendig utmødd døydde han berre 58 år gamal – for nøyaktig 100 år sidan.

Mest uspeleleg

I 1904 komponerte han ein av dei lengste og pianistisk mest krevjande klaverkonsertane i musikksoga: Konsert for klaver, orkester og seksstemmig mannskor i C-dur, opus 39, som har fem satsar og varer i godt over éin time. I samband med 100-årsmarkeringa gjev det sørvesttyske kringkastingsorkesteret no ut eit opptak frå 1990 med den amerikansk-franske pianisten David Lively som solist.

Livelys tolking er eit imponerande krafttak. Klaverstemma har ry på seg for å vera mest uspeleleg, for med feite akkordar og kaskadar av snøgge notar gjennom heile registeret må solisten hevda seg mot det fulltonande symfoniorkesteret. Men sjølv i fortissimo-partia – og dei er der mange av – er Livelys klang nyansert, og artikulasjonen klår.

Livskraft

Meir problematisk er sjølve verket. Ein ting er lengda, ein annan ting forma, som er ei uformeleg blanding av solokonsert, symfoni og korverk. Tilhøvet mellom klaver og orkester er òg underleg, for dei talar støtt i munnen på kvarandre, tilsynelatande utan å lytta eller ta omsyn til kva motparten har å seia.

Fascinerande er den veldige livskrafta og fridomskjensla som verket utstrålar. Det heile verkar likevel snart for eksaltert; energiutladinga kjem for tidleg, og etter kvart misser musikken sin indre motstand. Fjerdesatsen («All’italiana. Tarantella») er isolert sett mest vellukka. Komponisten leikar seg her med musikalske sitat frå Mendelssohns «Italienske symfoni», noko som er typisk for den eklektiske stilen hans.

Koret kjem ikkje før i finalesatsen «Cantico», som har tekst frå versedramaet Aladdin av den danske nasjonaldiktaren Adam Oehlenschläger (i tysk omsetjing). Me kan slå fast at Busoni her har gjeve oss den einaste klassiske klaverkonserten som endar med ei lovprising av profeten til muslimane: «Lyft dykkar hjarto opp til den evige makt/ føl dykk Allah nær, sjå hans bragd!»

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.