CD

Claudio Monteverdi:

Monteverdi Memories

Capella de la Torre; dir.: Katharina Bäuml. Deutsche Harmonia Mundi 2022

Ingen andre personifiserer tidvenda i musikkhistoria kring 1600 meir enn Claudio Monteverdi (1567–1643). Denne norditalienske komponisten kom til verda i fiolinbyggjarbyen Cremona, avanserte så til hoffkapellmeister i Mantova, før han nådde karrierens apeks med kapellmeisterstillinga i sjølve Markuskyrkja i Venezia.

Han fann langt på veg opp det nye musikalske språket i barokken. Musikken hans kling moderne og tilgjengeleg på ein heilt annan måte enn tonespråket han sprang ut or, som var renessansens komplisert-kontemplative polyfoni.

Tre nyvinningar

Kva konkret var så Monteverdis musikkhistoriske forteneste? Med stilen seconda pratica («den andre praksis»), eit omgrep han sjølv mynta ut, utvikla han eit nytt syn på tonekunsten. Musikken skulle ikkje lenger berre gleda, men også skaka. Gjennom å bryta reglane til den gamle komposisjonslæra (prima pratica) ville han med skjerande smertefulle dissonansar overføra kjenslene i ei musikalsk forteljing direkte til lyttaren.

I denne seconda pratica, som også blei kalla stile moderno, inngjekk ei rekkje nye former som framleis pregar populærmusikken vår. For det fyrste oppfinninga hans av det som i jazzen blir kalla walking bass, der basslina har rytmisk jamt framskridande notar. For det andre den raffinerte bruken hans av såkalla ostinatobass, eit komposisjonsskjema der eit stutt og fengande basstema blir repetert gjennom heile satsen. Og for det tredje overføringa hans av instrumentalmusikkens virtuoseri til vokalmusikken.

Laussleppt

Alt dette finn me på plata Monteverdi Memories til ensemblet Capella de la Torre, som blir leia av Katharina Bäuml på skalmeie (forlauparen til oboen). Instrumentalverk skreiv Monteverdi mest ikkje. Men vokalverka inneheld instrumentalsatsar, til dømes «Sonata sopra Sancta Maria» frå Mariavesper (1610). Denne teknisk komplekse og fyrig virtuose utsmykkinga av ein salmemelodi er høgdepunktet på albumet.

Ostinatobassar er det fleire av, til dømes i «Zefiro torna» (1632), som i innspelinga er fint instrumentert med blokkfløyter. Denne duetten – eit fyrverkeri av motsetningsfulle rytmar og uregelmessig tekstdeklamasjon – er det kanskje mest laussleppte han nokon gong komponerte.

Walking bass høyrer me i det siste sporet, «Beatus vir», som her blir spelt litt for «jazzete» etter min smak. Som så ofte på slike innspelingar er det rytmeseksjonen som overdriv.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.