CD

Wolfgang Amadeus Mozart:

Symphonies Nos. 39 & 40

Kringkastingsorkestret; dir.: Petr Popelka. LAWO 2023.

CD

Wolfgang Amadeus Mozart:

Dr. Lichtenthals Mozart

Pandolfis Consort. Gramola 2023.

Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791) skreiv dei tre siste symfoniane sine, nr. 39, 40 og 41, i løpet av berre seks veker i Wien sommaren 1788, i ein tilstand av pengesorger og depresjon. Me veit ikkje om han såg på dei som ein slags trilogi, heller ikkje kva som var den konkrete grunnen til komponeringa. Ein romantisk idé om at dei blei «komponerte for æva» og ikkje med tanke på ei spesiell framføring med sårt trungne billettinntekter, er framleis populær. Uansett: Wienerklassikaren Mozart utvidar her symfoniens formale og emosjonelle potensial på ein måte som peikar fram mot romantikken på 1800-talet.

Framtidsretta

Eg tenkjer stundom på det: Hadde han ikkje døydd i 1791, men levd til han var – lat oss seia – 75 år, då kunne han komponert til 1831, og kor annleis hadde ikkje musikksoga sett ut då? Men ingen skal skulda Mozart for å ha gjort for lite ut av talentet sitt før han døydde 35 år gamal.

Det er Symfoni nr. 40 i g-moll, KV 550, som tydelegast peikar mot framtida: Han går i moll, som romantikarane elska, men som var uvanleg på Mozarts tid. Han opnar ikkje med eit orkestralt smell for å vinna merksemd, men in medias res, med lågmælt og uroleg bivring i bratsjane før det melodiske temaet kjem i fiolinane. At både Beethoven og Schubert lét seg inspirera av slikt, undrar meg ikkje.

Klåre klangar

Mozarts siste symfoniske triade får me på to album med høvesvis Kringkastingsorkestret og kvintetten Pandolfis Consort. Orkesteret spelar nr. 39 og 40, medan kvintetten tek føre seg nr. 40 og 41. G-mollsymfonien nr. 40 er altså med på dei begge, men med særs ulik besetning.

Kringkastingsorkestret spelar han slik Mozart skreiv han, med fullt orkester, og den nyss avgåtte sjefdirigenten Petr Popelka treffer straks tonen i opningssatsen «Molto allegro». Tempoet er velvalt, med fine detaljar i artikulasjon og frasering. Den dystre tredjesatsen «Minuetto» med sine stampande rytmar er kanskje den mest karakteristiske for Popelkas tilnærming.

Pandolfis Consort, derimot, spelar symfonien i ein kammerversjon av Peter Lichtenthal (1779–1853), ein Mozart-begeistra austerriksk lege og komponist som levde i Milano. Kvintettversjonen blir spelt med heftige bogestrok og meir markante rytmar enn det me høyrer i originalen, og sidan det berre er eitt instrument per stemme, blir polyfonien i Mozarts partitur særleg merkbar. Den føremonen orkesteroriginalen har når det gjeld dynamiske kontrastar, kompenserer Lichtenthals arrangement for gjennom eit uvanleg klårt klangbilete.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.