CD

Giovanni Hoffmann:

Mandolin Quartets

Federico Maddaluno, mandolin; mfl. Brilliant 2024

Giovanni Hoffmann veit me fint lite om. Etternamnet er jo typisk tysk og førenamnet truleg ei italienisering av Johann. «Johann Hoffmann», altså – det er om lag like vanleg i Tyskland og Austerrike som «Ole Hansen» eller «Hans Olsen» i Noreg.

Difor har ikkje musikkhistorikarane klart å identifisera han sikkert. Men me veit at ein mandolinist ved namn Hoffmann var aktiv i Wien kring 1800, der han fekk prenta duettar, trioar og kvartettar med mandolin, og ein mandolinkonsert. Komposisjonsteknisk er stykka temmeleg enkle. Solistparten er derimot krevjande å spela. Hoffmann må altså ha vore virtuos.

Karakteristisk

Mandolinvirtuosar var ikkje sjeldsynte på slutten av 1700- og byrjinga av 1800-talet, særleg i Wien, der dei underheldt høgborgarskapen og adelen. I dag er dei oftast namnlause. Dette er jo ein typisk lagnad for virtuosar: I livet var dei større stjerner enn komponistane, men i døden svann gjetordet fort bort.

Mandolinen var elles eit typisk «karakterinstrument» som komponistane nytta for å kalla fram ei spesiell stemning, særleg i operaer. Eit kjent døme finn me i Mozarts Don Giovanni, i arien «Deh, vieni alla finestra» (Å, kom til vindauget), der helten kurtiserer Donna Elvira med ein mandolinakkompagnert kjærleiksserenade. Dette landlege og smeikjande sydlandske sit som klistra til mandolinen, mest uansett kva som blir spelt.

Pizzicati

På dette albumet framfører den napolitanske mandolinisten Federico Maddaluno fire Hoffmann-kvartettar, saman med fiolin, bratsj og cello. Instrumentet hans er ein kopi av ein mandolin frå 1792. Det høver til stilen, som er særs wienerklassisk. Akkompagnementet er av enklaste sort, både når det gjeld det harmoniske og det rytmiske, og solisten dominerer støtt. Det er altså ikkje vanskeleg å førestilla seg Hoffmann briljera i ein adeleg salong, med strykarane diskret i bakgrunnen.

Nokre satsar på plata er meir «mandolinske» enn andre, særleg sistesatsane, som er i rondoform, altså ein slags runddans med markant refreng (spor 4, til dømes). For å tilpassa seg mandolinklangen spelar strykarane ofte pizzicato: Dei plukkar på strengene i staden for å stryka. Dette gjer lydbiletet delikat og flyktig – musikken eksisterer berre i små vindpust før han svinn bort.

Maddaluno spelar godt, med stødig teknikk og fin frasering. Intonasjonen er også god, bortsett frå nokre stader i det aller høgste registeret. Medmusikarane hans, derimot, skuffar: Strykarklangen er gruggen, intonasjonen famlande, og mellomspela, som fungerer som små bruer mellom soloinnslaga, er initiativlause. Lågpunktet er dei unisone partia i F-dur-kvartettens rondo-sats (siste spor), som kling beint fram surt.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.