Sydlansk søte
Kven var Giovanni Hoffmann?
Mandolinist på eit måleri (utsnitt) av Herman-Maurice Cossmann (1821–1890).
CD
Giovanni Hoffmann:
Mandolin Quartets
Federico Maddaluno, mandolin; mfl. Brilliant 2024
Giovanni Hoffmann veit me fint lite om. Etternamnet er jo typisk tysk og førenamnet truleg ei italienisering av Johann. «Johann Hoffmann», altså – det er om lag like vanleg i Tyskland og Austerrike som «Ole Hansen» eller «Hans Olsen» i Noreg.
Difor har ikkje musikkhistorikarane klart å identifisera han sikkert. Men me veit at ein mandolinist ved namn Hoffmann var aktiv i Wien kring 1800, der han fekk prenta duettar, trioar og kvartettar med mandolin, og ein mandolinkonsert. Komposisjonsteknisk er stykka temmeleg enkle. Solistparten er derimot krevjande å spela. Hoffmann må altså ha vore virtuos.
Karakteristisk
Mandolinvirtuosar var ikkje sjeldsynte på slutten av 1700- og byrjinga av 1800-talet, særleg i Wien, der dei underheldt høgborgarskapen og adelen. I dag er dei oftast namnlause. Dette er jo ein typisk lagnad for virtuosar: I livet var dei større stjerner enn komponistane, men i døden svann gjetordet fort bort.
Mandolinen var elles eit typisk «karakterinstrument» som komponistane nytta for å kalla fram ei spesiell stemning, særleg i operaer. Eit kjent døme finn me i Mozarts Don Giovanni, i arien «Deh, vieni alla finestra» (Å, kom til vindauget), der helten kurtiserer Donna Elvira med ein mandolinakkompagnert kjærleiksserenade. Dette landlege og smeikjande sydlandske sit som klistra til mandolinen, mest uansett kva som blir spelt.
Pizzicati
På dette albumet framfører den napolitanske mandolinisten Federico Maddaluno fire Hoffmann-kvartettar, saman med fiolin, bratsj og cello. Instrumentet hans er ein kopi av ein mandolin frå 1792. Det høver til stilen, som er særs wienerklassisk. Akkompagnementet er av enklaste sort, både når det gjeld det harmoniske og det rytmiske, og solisten dominerer støtt. Det er altså ikkje vanskeleg å førestilla seg Hoffmann briljera i ein adeleg salong, med strykarane diskret i bakgrunnen.
Nokre satsar på plata er meir «mandolinske» enn andre, særleg sistesatsane, som er i rondoform, altså ein slags runddans med markant refreng (spor 4, til dømes). For å tilpassa seg mandolinklangen spelar strykarane ofte pizzicato: Dei plukkar på strengene i staden for å stryka. Dette gjer lydbiletet delikat og flyktig – musikken eksisterer berre i små vindpust før han svinn bort.
Maddaluno spelar godt, med stødig teknikk og fin frasering. Intonasjonen er også god, bortsett frå nokre stader i det aller høgste registeret. Medmusikarane hans, derimot, skuffar: Strykarklangen er gruggen, intonasjonen famlande, og mellomspela, som fungerer som små bruer mellom soloinnslaga, er initiativlause. Lågpunktet er dei unisone partia i F-dur-kvartettens rondo-sats (siste spor), som kling beint fram surt.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Giovanni Hoffmann:
Mandolin Quartets
Federico Maddaluno, mandolin; mfl. Brilliant 2024
Giovanni Hoffmann veit me fint lite om. Etternamnet er jo typisk tysk og førenamnet truleg ei italienisering av Johann. «Johann Hoffmann», altså – det er om lag like vanleg i Tyskland og Austerrike som «Ole Hansen» eller «Hans Olsen» i Noreg.
Difor har ikkje musikkhistorikarane klart å identifisera han sikkert. Men me veit at ein mandolinist ved namn Hoffmann var aktiv i Wien kring 1800, der han fekk prenta duettar, trioar og kvartettar med mandolin, og ein mandolinkonsert. Komposisjonsteknisk er stykka temmeleg enkle. Solistparten er derimot krevjande å spela. Hoffmann må altså ha vore virtuos.
Karakteristisk
Mandolinvirtuosar var ikkje sjeldsynte på slutten av 1700- og byrjinga av 1800-talet, særleg i Wien, der dei underheldt høgborgarskapen og adelen. I dag er dei oftast namnlause. Dette er jo ein typisk lagnad for virtuosar: I livet var dei større stjerner enn komponistane, men i døden svann gjetordet fort bort.
Mandolinen var elles eit typisk «karakterinstrument» som komponistane nytta for å kalla fram ei spesiell stemning, særleg i operaer. Eit kjent døme finn me i Mozarts Don Giovanni, i arien «Deh, vieni alla finestra» (Å, kom til vindauget), der helten kurtiserer Donna Elvira med ein mandolinakkompagnert kjærleiksserenade. Dette landlege og smeikjande sydlandske sit som klistra til mandolinen, mest uansett kva som blir spelt.
Pizzicati
På dette albumet framfører den napolitanske mandolinisten Federico Maddaluno fire Hoffmann-kvartettar, saman med fiolin, bratsj og cello. Instrumentet hans er ein kopi av ein mandolin frå 1792. Det høver til stilen, som er særs wienerklassisk. Akkompagnementet er av enklaste sort, både når det gjeld det harmoniske og det rytmiske, og solisten dominerer støtt. Det er altså ikkje vanskeleg å førestilla seg Hoffmann briljera i ein adeleg salong, med strykarane diskret i bakgrunnen.
Nokre satsar på plata er meir «mandolinske» enn andre, særleg sistesatsane, som er i rondoform, altså ein slags runddans med markant refreng (spor 4, til dømes). For å tilpassa seg mandolinklangen spelar strykarane ofte pizzicato: Dei plukkar på strengene i staden for å stryka. Dette gjer lydbiletet delikat og flyktig – musikken eksisterer berre i små vindpust før han svinn bort.
Maddaluno spelar godt, med stødig teknikk og fin frasering. Intonasjonen er også god, bortsett frå nokre stader i det aller høgste registeret. Medmusikarane hans, derimot, skuffar: Strykarklangen er gruggen, intonasjonen famlande, og mellomspela, som fungerer som små bruer mellom soloinnslaga, er initiativlause. Lågpunktet er dei unisone partia i F-dur-kvartettens rondo-sats (siste spor), som kling beint fram surt.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Ein alternativ Nord-Noregbane?
Frå omslaget til ein utypisk roman om mellom anna sjakk.
Sjakknerden er litt av ein type. Men særleg i litteraturen vert det lite sex.
Dei fleste som satsar på eigen solkraftproduksjon, vil gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagassar.
Foto: Frank May / NTB
Solkraftproduksjon: «Dei fleste vil vel gjerne tru at dei bidreg til reduserte utslepp av klimagass.»
Ane Barmen er utdanna skodespelar og musikkvitar. Ho har tidlegare skrive to romanar.
Foto: Maria Olivia Rivedal
Ane Barmen skriv med snert og humor og ein bit alvor om sånt som skjer seg.
Teikning: May Linn Clement
Oppbretta brok i bratta
«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»