Svulmande
Vasilij Petrenko dirigerer seinromantiske, symfoniske dikt frå Wien.
Den austerrikske komponisten Alexander von Zemlinsky (1871–1942).
CD
Alexander von Zemlinsky; Franz Schreker:
Die Seejungfrau; Der Geburtstag der Infantin
Royal Liverpool Philharmonic Orchestra; dir.: Vasilij Petrenko. Onyx Classics 2022
Orkesterverk av to mindre kjende komponistar frå Wiens fargerike kunstnarmiljø på byrjinga av 1900-talet er her spelte inn under Vasilij Petrenko. Denne russaren var sjefdirigent for Oslo-Filharmonien frå 2013 til 2020 og har no same stillinga ved Royal Liverpool Philharmonic Orchestra.
Den fyrste komponisten, Alexander von Zemlinsky, kom frå ein jødisk familie i Wien. Sjølv om han konverterte til protestantismen, måtte han etter maktovertakinga til nazistane flykta til USA, der han døydde i 1942. Dei siste leveåra var sørgjelege, med sviktande helse og manglande inspirasjon. I Wien, derimot, hadde han hatt stor suksess både som pianist, dirigent og komponist. Han omgjekst Johannes Brahms, som stødde han, og svogeren Arnold Schönberg, som han underviste i kontrapunkt. Og så var det eleven og elskarinna Alma Schindler – som forlèt han til fordel for Gustav Mahler.
Havfrua
Brotet med Alma, som kalla han «min hesleg stygge lærar», blei traumatisk for Zemlinsky. Det var ei form for sjølvterapi då han på nyåret i 1902, nokre dagar før ho gifte seg med Mahler, tok fatt på Die Seejungfrau. Dette symfoniske diktet er basert på H.C. Andersens «Den lille havfrue», eventyret om havfrua som forelskar seg i eit menneske – og døyr i freistnaden på å vinna kjærleiken hans.
Orkestreringa er glitrande. Opninga av fyrstesatsen minner om Richard Strauss’ Alpesymfoni, og Royal Liverpool Philharmonic Orchestra handsamar godt dei lange, svulmande frasane som stig og stig mot klimaks. Zemlinsky utvidar den romantiske harmonikken til det yttarste, men ulikt svogeren Schönberg tok han aldri steget ut i atonaliteten.
Infanten
Meir utettervend og skifterik musikalitet pregar det andre verket på plata: Der Geburtstag der Infantin, ein dansepantomime frå 1908 av Franz Schreker, basert på ei Oscar Wilde-forteljing. Også Schreker var austerriksk jøde og naut stor suksess i samtida, før nazistane stempla musikken hans som «entartet» – kort tid før han døydde i 1934 fekk han sparken frå stillinga som rektor ved musikkhøgskulen i Berlin.
Sjølv om orkestreringa ikkje er så kompakt, minner harmoniane i Schrekers verk stundom om Wagner. Ja, mange parti har ein virtuos lettskap som syner solid symfonisk handverk. (Schreker nytta faktisk berre ti dagar på å skriva heile stykket.) Også her innfrir tolkinga til Liverpool-orkesteret, sjølv om klangkvaliteten på opptaket heile vegen er litt «flat». Dei lyse instrumenta dominerer lydbiletet på kostnad av bassregistert – det røskar difor aldri skikkeleg i kroppen.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Alexander von Zemlinsky; Franz Schreker:
Die Seejungfrau; Der Geburtstag der Infantin
Royal Liverpool Philharmonic Orchestra; dir.: Vasilij Petrenko. Onyx Classics 2022
Orkesterverk av to mindre kjende komponistar frå Wiens fargerike kunstnarmiljø på byrjinga av 1900-talet er her spelte inn under Vasilij Petrenko. Denne russaren var sjefdirigent for Oslo-Filharmonien frå 2013 til 2020 og har no same stillinga ved Royal Liverpool Philharmonic Orchestra.
Den fyrste komponisten, Alexander von Zemlinsky, kom frå ein jødisk familie i Wien. Sjølv om han konverterte til protestantismen, måtte han etter maktovertakinga til nazistane flykta til USA, der han døydde i 1942. Dei siste leveåra var sørgjelege, med sviktande helse og manglande inspirasjon. I Wien, derimot, hadde han hatt stor suksess både som pianist, dirigent og komponist. Han omgjekst Johannes Brahms, som stødde han, og svogeren Arnold Schönberg, som han underviste i kontrapunkt. Og så var det eleven og elskarinna Alma Schindler – som forlèt han til fordel for Gustav Mahler.
Havfrua
Brotet med Alma, som kalla han «min hesleg stygge lærar», blei traumatisk for Zemlinsky. Det var ei form for sjølvterapi då han på nyåret i 1902, nokre dagar før ho gifte seg med Mahler, tok fatt på Die Seejungfrau. Dette symfoniske diktet er basert på H.C. Andersens «Den lille havfrue», eventyret om havfrua som forelskar seg i eit menneske – og døyr i freistnaden på å vinna kjærleiken hans.
Orkestreringa er glitrande. Opninga av fyrstesatsen minner om Richard Strauss’ Alpesymfoni, og Royal Liverpool Philharmonic Orchestra handsamar godt dei lange, svulmande frasane som stig og stig mot klimaks. Zemlinsky utvidar den romantiske harmonikken til det yttarste, men ulikt svogeren Schönberg tok han aldri steget ut i atonaliteten.
Infanten
Meir utettervend og skifterik musikalitet pregar det andre verket på plata: Der Geburtstag der Infantin, ein dansepantomime frå 1908 av Franz Schreker, basert på ei Oscar Wilde-forteljing. Også Schreker var austerriksk jøde og naut stor suksess i samtida, før nazistane stempla musikken hans som «entartet» – kort tid før han døydde i 1934 fekk han sparken frå stillinga som rektor ved musikkhøgskulen i Berlin.
Sjølv om orkestreringa ikkje er så kompakt, minner harmoniane i Schrekers verk stundom om Wagner. Ja, mange parti har ein virtuos lettskap som syner solid symfonisk handverk. (Schreker nytta faktisk berre ti dagar på å skriva heile stykket.) Også her innfrir tolkinga til Liverpool-orkesteret, sjølv om klangkvaliteten på opptaket heile vegen er litt «flat». Dei lyse instrumenta dominerer lydbiletet på kostnad av bassregistert – det røskar difor aldri skikkeleg i kroppen.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Gjengkrim – ein varsla katastrofe
Det går knapt ein dag utan grove valdshendingar i Oslo. Bak står gjengar og mektige kriminelle nettverk som har vakse fram dei siste ti åra.
Palestinarar på veg ut av Rafah måndag, etter at Israel varsla nye åtak i byen lengst sørvest i Gaza.
Foto: Ramadan Abed / Reuters / NTB
Den raude streken i Rafah
Kanskje skal sluttspelet i Gaza-krigen stå i Rafah. Det blir neppe kort.
For Balázs Orbán, som er politisk rådgjevar for statsministeren, er jobben å halda fast ved dei langsiktige måla til regjeringa mellom alle dei mindre og større oppgåvene i kvardagen.
Foto frå heimesida til Orbán Balázs i regjeringa
Verda ifølgje Orbán
BUDAPEST: I ei ny bok fortel ideologen til Viktor Orbán korleis Ungarn vil utfordra den liberale verdsordninga. Weekendavisen har møtt han.
29 år gamle Jordan Bardella leier det franske høgrepopulistiske partiet Rassemblement National – som omsett til norsk vert Nasjonal samling. Det ligg an til å verte det største partiet i Frankrike ved EU-valet om ein månad. Biletet er frå eit valkampmøte i Perpignan, sør i Frankrike, 1. mai.
Foto: Manon Cruz / Reuters
Eit Europa i mørkare blått
Partia ytst til høgre ligg an til å styrkje stillinga si i Europaparlamentet ved valet om ein månad. Men dei kjem ikkje til å få stor politisk makt, ifølgje diplomat og forskar Sverre Jervell.
Elin Eika Bringa debuterer som romanforfattar.
Foto: Christopher Helberg / Bonnier Forlag
Utan eit eige rom
Elin Eika Bringa skriv seg inn i dei siste dagane i eit liv i romanen Snart er eg natt.
Papiravisa