CD

Ferdinand Ries:

Piano Trio & Sextets

The Nash
Ensemble. Hyperion 2022

Det var lett å hamna i skuggen til Beethoven – særleg for dei som stod nær han. Dette blei lagnaden til Ferdinand Ries, den tyske komponisten og klavervirtuosen som lenge berre blei hugsa som Beethovens elev, ven, sekretær og agent. Eit døme: Då London Philharmonic Society tinga Beethovens 9. symfoni, den me kallar «korsymfonien», var det Ries som formidla oppdraget.

Men Ries makta òg å stå på eigne bein som komponist. Symfoniane og klaverkonsertane hans blei spelte inn på plate for nokre tiår sidan, og dei siste åra er det kammermusikken hans som har blitt gjenoppdaga. Dei fire kammerverka som engelske The Nash Ensemble no gjev ut på CD, er ei gullgruve for klassiskinteresserte som ynskjer å utvida lyttehorisonten sin.

Begge frå Bonn

Ries blei, til liks med Beethoven, fødd i Bonn. Då Napoleon hærtok byen ved Rhinen, drog han til Wien. Håpet var å få bli Beethovens elev. Denne var kjend for å vera svært kresen når det galt elevar, men nett Ries tok han under vengene sine – kan hende av di far hans i si tid hadde vore Beethovens lærar i Bonn.

Dette var medan Napoleonskrigane herja Europa. Ries måtte fleire gonger flykta for ikkje å bli tvangsrekruttert til fronten. I 1813 hamna han i London. Dei elleve åra der blei ein suksess, for publikum tok entusiastisk imot den gåverike Beethoven-eleven. Komposisjonsoppdraga strøymde på, han gifte seg til pengar og blei æra med direktørstilling i Philharmonic Society.

Eldfull «Allegro»

Det er frå den lukkelege London-perioden komposi­sjonane på The Nash Ensembles album stammar. Engelskmennene sette utøvaren Ries like høgt som komponisten. Det skjønar me når me høyrer kammermusikken med klaver. (Under framføringane den gongen sat Ries sjølvsagt ved flygelet.) Klaverstemma er nemleg i ein klasse for seg, både speleteknisk og med tanke på kompositorisk kompleksitet.

Som døme kan me ta Grand Sextuor i C-dur, op. 100, ein sekstett for klaver, to fiolinar, bratsj, cello og kontrabass frå 1817. I «Allegro con brio»-satsen er klaverstemma virtuos frå fyrste takt av, medan strykarane fungerer meir som støtte, som i eit orkester. Me får difor tidvis kjensla av at det er ein klaverkonsert me lyttar til. I lange parti synest klaverstemma improvisert, men aldri verkar dei snøgge tonetiradane og akkordbrytingane som staffasje. (Ries var ein utmerkt improvisator, «godkjend» av Beethoven, for den sistnemnde lét han improvisera frie kadensar til klaverkonsertane sine.)

Andresatsen «Andante» er av eit heilt anna slag. Den inderlege og ukunstla irske folketonen «The Last Rose of Summer» tener som utgangspunkt for ei variasjonsrekkje der dei ulike instrumenta får syna seg etter tur. Med finalen «Adagio–Allegro» intensiverer uttrykket seg. Satsen er ein «rondo», ein instrumental runddans som med sin energisk-eksentriske rytmikk syner det beste ved Ries som Beethoven-elev.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.