CD

Jospeh Haydn:

Die Sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze

Kammerchor Stuttgart; Hofkapelle Stuttgart; dir.: Frieder Bernius. Carus 2022
Jamføring: Das Neue Orchester/Christoph Spering (NaIve 2000)

Den austerrikske komponisten Joseph Haydn (1732–1809) fekk oppdraget til Die Sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze frå ein kannik i hamnebyen Cádiz sørvest i Spania. Tittelen på verket kan omsetjast med «Dei sju siste orda til Frelsaren vår på krossen». Med «ord» er her meint «utsegner» – sju utsegner som Kristus ifylgje evangelia ytra på krossen. Der finst ein lang kyrkjeleg tradisjon for å nytta desse meditativt.

Fyrsteversjonen av verket blei urframført i Cádiz langfredag i 1785. Han var berre for orkester, altså instrumentalmusikk som skulle gje langfredagsmeditasjonen i kyrkja i Cádiz ein dramatisk dåm. Oratoriumversjonen for orkester, kor og solistar, som Kammerchor og Hofkapelle Stuttgart no har spelt inn under leiing av Frieder Bernius, kom derimot ikkje før i 1796. Den har dikta tekst som kommenterer evangelieorda.

Meir romantisk

For drygt tjue år sidan kom ei flott innspeling av oratoriumversjonen med Das Neue Orchester i Köln, som Christoph Spering dirigerte. Lat oss her samanlikna det nye albumet med det gamle.

I den instrumentale opningssatsen «Introduzione» komponerer Haydn retorisk, med verdige rytmiske og melodiske figurar. Dei fyrste taktane kunne vore forspelet til ein tragisk arie i ein italiensk helteopera. Spering var meir barokk i tilnærmingsmåten, både når det gjeld tempo og frasering, som om det var partituret til eit Händel-oratorium han hadde på dirigentpulten.

Han hentar ut dynamiske kontrastar, men held eit jamt tempo og lèt liksom musikken tala for seg sjølv. Bernius skrid derimot meir romantisk til verks. Greitt nok er der barokk gestikk i forte-partia, men i delane der dynamikken er svakare, sakkar han i tillegg på tempoet, og affektane er djupare.

Arkaisk

Verket har fargerik og stundom dristig harmonikk. Men like effektfulle er dei alderdommeleg enkle a capella-partia, som minner om korsongen i den ortodokse kyrkja. Eg tenkjer her til dømes på satsopninga med tonesetjinga av orda «Far, tilgjev dei, for dei veit ikkje kva dei gjer». Spering gjorde han med enkel solistkvartett. Bernius nyttar derimot heile koret. Her gjer den gamle innspelinga sterkast inntrykk på meg.

Arkaisk er òg den andre «introduzione»-satsen, der den tette kontrapunktiske strukturen og besetninga med berre blåsarar kunne vore frå 1600-talet. Haydns bruk av kontrafagott utvidar toneomfanget med veldig og verdig bassklang. I denne – og dei fleste andre satsane – er innspelingane fine på kvar sitt vis, og eg ville ikkje vore nokon av dei forutan.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.