Festspelkonsert

Anne-Marie Ørbeck:

Portrett av Anne-Marie Ørbeck

Ymse solistar; Bergen Filhar­moniske Orkester; dir.: Anna-Maria Helsing.
Håkonshallen, tysdag 30. mai

Anne-Marie Ørbeck er årets festspelkomponist, sjølv om ho er død. Nokre biografiske merknadar trengst: Ho voks opp i ein musikalsk familie i Oslo, studerte klaver og komposisjon der og i Berlin og debuterte som solist med eit imposant program i Universitetets aula i 1933.

Krigen sette ein stoppar for pianistverksemda. I 1940 flytta ho til Bergen, der ho blei buande. (At bergensarane reknar henne som «bergenskomponist», er ikkje underleg, i ein by der alt som blir gjort to gonger, er tradisjon.) Men som komponist heldt ho det gåande. Symfonien, fullført i 1944, er den einaste symfonien skriven av ei kvinne i Noreg. Han blir framført under Festspillenes avslutningskonsert i Grieghallen komande onsdag.

Komponistriss

Under portrettkonserten i Håkonshallen tysdag fekk me eit riss av komponistgjerninga hennar, framført av Bergen Filharmoniske Orkester under Anna-Maria Helsings presise taktstokk. Generelt kan Ørbecks tonespråk karakteriserast som melodiøst. Her er mykje folkemusikkinspirert melodikk og tonalitet, krydra med fritonale vendingar og kompleks rytmikk i dei snøgge satsane.

Mest tradisjonelt lét dei tre fyrste programpunkta: orkesterstykket Melodi (1939) og orkestersongane «So rodde dei fjordan» og «Vill-Guri» (urframførte i 1963). Songane med tekst av høvesvis Aslaug Vaa og Tor Jonsson blei framførte med varm og rund sopranrøyst av Annika Synnøve Beinnes. Som komposisjon er «Vill-Guri» den klårt sterkaste.

Pastoral fløyte

Eit døme på Ørbecks etterkrigsstil er Pastorale og allegro for fløyte og strykarar (urframført i 1960), som er skrive med fin dialog mellom solist og orkester. Andresatsen har ei aggressiv fløytestemme som blei energisk spelt av Ingrid Søfteland Neset. (Eg tykkjer forresten ho stundom kunne blåst endå sterkare for slik å hevda seg betre mot orkesteret.)

Det mest omfangsrike programpunktet var Concertino for klaver og orkester (urframført i 1938), Ørbecks fyrste store kompositoriske suksess som ikkje har vore å høyra på 76 år. Dette rapsodiske verket, som bognar av skifterike musikalske idear, er både interessant og minneverdig, men var krevjande å lytta til.

Detaljrikt partitur

Pianisten Kei Solvang presterte i og for seg utmerkt heile vegen. Men særleg i den marsjaktige fyrstesatsen kunne ein merke noko slark i samspelet mellom solist og orkester. Samspelet fungerte betre i den virtuose andresatsen, som er prega av «skeive» rytmar og uregelmessige periodar. Eg fekk ikkje med meg alle dei rytmiske detaljane i framføringa, for partituret er komplisert og tempoet var høgt.

Dessutan: For at eit brot skal ha verknad, må det bryta med noko som er etablert. Når episodane blir så korte som her, når dei ikkje får «sett seg» i hugen til lyttaren før noko nytt blir introdusert, forsvinn kontrastane.

Den rolege tredjesatsen har ei effektfullt innleiing med cello solo. Her syner Ørbeck seg som klangkunstnar: Dei tette, skimrande akkordane i klaverets høgste register må vera næraste ein kjem nordlys i musikken. Sistesatsen er også skifterik. Men her er bolkane lengre, så stemningane rekk å etablera seg før nye blir innførte.

Sjur Haga Bringeland