CD

Johann Joseph Fux:

La corona d’Arianna

Zefiro; dir.: Alfredo Bernardini.
Arcana 2023

Johann Joseph Fux (1660–1741) er i dag mest kjend som forfattar av Gradus ad Parnassum (1725), eit teoretisk standardverk i kontrapunkt som mellom anna J.S. Bach nytta i undervisninga si. Namnet blir vanlegvis omsett til «steg(a) til Parnassos», altså oppstiginga til fjellet Parnassos i Hellas, der Apollon og musene heldt til.

Fux’ eiga ferd mot parnasset var også lang og temmeleg fenomenal, for som fattig bondeson frå den austerrikske landsbygda steig han opp til Habsburg-hoffets høgste krinsar i Wien. Toppen av Parnassos nådde han som keisarleg hoffkapellmeister i 1715. Høgare kunne ikkje ein 1700-talsmusikar koma.

Ariadnes krone

Fux var grunnlærd og skreiv teoriverket sitt på finslipt latin. Likevel var han alt anna enn ein tørr kontrapunktikar (kontrapunkt er teknikken der to eller fleire melodiske stemmer dannar ein musikalsk heilskap, men utan at kjensla av sjølvstendige stemmer forsvinn). Han kunne òg komponera i pompøs fransk og elegant italiensk stil. Døme på det italienske får me i La corona d’Arianna, «Ariadnes krone», som handlar om dotter til kong Minos på Kreta.

Denne sommarlege operaen, mynta på åremålsdagen til keisarinna i august 1726, blei for halvtanna år sidan spelt inn på plate for fyrste gong (i forkorta versjon, slik at han passar på éin CD), med det framifrå barokkorkesteret Zefiro under leiing av Alfredo Bernardini. Høvet var ein scenisk produksjon under Styriarte, sommarfestivalen i Graz, som spesialiserer seg på ukjend austerriksk barokkmusikk.

Norsk mezzo

Særleg suverene er blåsarane i Bernardinis orkester. Denne keisarlege operaen har mange praktfulle trompetparti; trompeten var jo fyrstens instrument par excellence i barokken. Trompetistane sparkar godt frå seg alt i ouverturen, ein «sinfonia» med heile fire trompetar. Songsolistane er òg jamt over gode, og det er sjølvsagt kjekt å høyra at «vår» mezzosopran Marianne Beate Kielland, i rolla som Akilles’ mor Thetis, er mellom dei beste. Eit døme er dobbeltarien «Questi, o Teti, è il chiaro Nume» («Dette, o Thetis, er den lysande guden», spor 16). Her er også orkesterparten interessant, for han syner korleis Fux greidde å kombinera kontrapunktisk stil med lett italiensk lynne.

Det som skil La corona d’Arianna frå ein «reint» italiensk opera, er elles dei mange korpartia, som har enkelt, ruralt uttrykk, såkalla pastoral stil. Herleg er også Fux’ evne til sanselege tonemåleri – strykarane får fram bylgjene i havet, og oboane framstiller vinden over slettene.

Eit tips til slutt: Videoproduksjonen av operaframsyninga frå 2022 kan sjåast gratis på Styriarte si nettside: https://styriarte.com/en/media-library/fux-arianna

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.