Festspelkonsert

Sæverud, Ciurlionis, Järnefelt, Grieg,
Hurum, Tveitt:

Klaververk

Håvard Gimse, klaver
Siljustøl, fredag 28. mai

Å kalla staden ein støl må vera den største underdrivinga i norsk musikkhistorie. Det rurale palasset Siljustøl er på 900 kvadratmeter, fordelt på 63 rom med spesialdesigna interiør, mellom anna 83 unikt dekorerte dører. Då anlegget stod ferdig i 1939, var det Noregs største privatbustad. Komponisten gifte seg godt – både huset og den nærare 200 mål store eigedomen var ei bryllaupsgåve frå svigermor hans.

Siljustøl er i dag museum. Det vil seia: Huset er delt i to, med ein privatdel, der Sæveruds son Sveinung bur, og ein museumsdel, der konsertar av den typen me opplevde førre fredag, finn stad. Desse intimkonsertane i komponistheimane i Bergen (Edvard Griegs Troldhaugen og Ole Bulls Lysøen er dei to andre) plar vera høgdepunkt under Festspillene i Bergen.

I år blei Siljustøl-konserten ekstra intim: Berre ti gjester fekk vera til stades då Håvard Gimse presenterte eit utsøkt utval nordiske klaverkomposisjonar, mellom dei somme som sjeldan blir framførte. Huskonserten var minneverdig både med tanke på det reint musikalske og for den sympatiske tonen som solisten introduserte verka sine i. Ja, for stykka verka som Gimses eigne – han har internalisert dei på ein måte som gjorde kvar tone ektefølt. Ei framføring med så god balanse mellom det grundig gjennomtenkte og det spontane opplever eg sjeldan.

Sæverudsk

Programmet blei opna og avslutta med husherrens verk. Småfugl-vals, op. 18 nr. 2, er typisk for Sæverud: For det fyrste er det den insisterande melodien, som liksom strittar imot akkompagnementet og ynskjer å fri seg frå det. For det andre er det den spede klaversatsen, altså det at akkordane har få tonar. Det tredje typiske er registerbruken i klaveret, for hjå Sæverud føregår det meste i mellom- og toppregisteret, utan særskilt bruk av bassklangar. Desse momenta gjer det samla klanguttrykket smalt og fornemt – ikkje ulikt Sæveruds eiga fysiske og åndelege framtoning. Som Gimse sjølv påpeika: «Det var alltid noko aristokratisk over den mannen.»

Etter ei kraftfull framføring av Sæveruds Hamar-Tor slåtten, op. 24 nr. 5, tok Gimse oss til Litauen. Mikalojus Ciurlionis (1875–1911) var både målar og komponist; i fyrstnemnde kunstart går han for å vera symbolist, medan komposisjonane høyrer seinromantikken til. Det gjeld særleg Preludium i H-dur, VL 186, som lét ganske griegsk – og litt ordinært.

Betre likte eg Preludium i Fiss-dur, VL 184, med tilnamnet «Angelus Domini». Den stadige tonegjentakinga i toppregisteret (tonen ciss), som skimrar som ein strålekrans gjennom heile det rolege stykket, skaper ein forunderleg dåm. Gimse imponerte her teknisk, for tonegjentakingane i pianissimo var heilt jamne og mjuke. Det var som om han strauk klaverstrengene heller enn å slå dei an.

Høgdepunktet

Den finsk-svenske komponisten Armas Järnefelts (1869–1958) Tema og variasjonar er også laga i Griegs romantiske ånd (Griegs store g-moll-ballade sviv i bakgrunnen). Men ekte Grieg fekk me òg denne kvelden, med songar han sjølv arrangerte for soloklaver. Det var ungdommeleg eld over «Du fatter ei Bølgernes evige Gang», op. 52 nr. 3, ein romanse opphavleg skriven til ein H.C. Andersen-tekst. Klaverversjonen fungerte ypparleg.

Den sjeldnast framførte komponisten på programmet var nok norske Alf Hurum (1882–1972), som til liks med Ciurlionis var både komponist og kunstmålar. Samlinga Gimse spelte, heiter då òg Akvareller, op. 5, og har klåre impresjonistiske trekk.

Høgdepunkta under konserten kom til sist. Sæverud fekk avslutta med tre stykke, mellom dei to obligatoriske verk på Siljustøl: Rondo Amoroso, op. 14 nr. 7, og Kjempeviseslåtten, op. 22 nr. 5. I det sistnemnde verket gjorde Gimse bruk av sitt nærast brutale klaveranslag, så glasvindauga i det vesle rommet dirra. Slik skal det vera, for med hemnlyst og råskap bør «Kjempeviseslåtten» spelast. Slåtten gjorde inntrykk, men den største opplevinga var Geirr Tveitts (1908–1981) tre klaverstykke rett føreåt. Gimse er den beste Tveitt-tolkaren me har – i «Brudlaups-klokkor» fekk han fram eit klangmåleri av mest orkestral karakter.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.