På tvers
Haym var den fyrste dedikerte italienske tverrfløytekomponisten.
Den barokke tverrfløyta, som blei utvikla i Frankrike og blir kalla traversofløyte, var på 1700-talet eit symbol på det galante.
CD
Nicola Francesco Haym:
Flute Music
Cappella
Musicale Enrico Stuart;
Chiara Strabioli, traverso og blokkfløyte. Brilliant 2022
I barokken var italienarane seint ute med å bruka blåseinstrument i orkestera sine. Fram til byrjinga av 1700-talet var det fyrst og fremst strykeinstrument av fiolinfamilien som galt der i landet. Men etter kvart som franske instrumentbyggjarar utvikla meir moderne treblåseinstrument, og reisande hadde høyrt kor fine klangfargar dei tilførte strykeorkesteret, blei også barokktidas oboar, fagottar, blokkfløyter og tverrfløyter introduserte i Italia.
Særleg den barokke tverrfløyta, som er av tre og berre har éin klaff nedst, blei 1700-talets fremste moteinstrument. Slike såkalla traversofløyter var eit symbol på det galante: eit attributt for den opplyste, frankofile gentilhomme over heile Europa. Eit godt døme er den krigerske og kunstelskande kong Frederik II «den store» av Preussen, som var ein ivrig connoisseur av fransk poesi, fransk filosofi – og fransk fløytemusikk.
Händels librettist
Den fyrste italienaren som skreiv sonatar spesielt mynta på traversofløyte, var Nicola Francesco Haym (1678–1729). Dette skriv den italienske fløytisten Chiara Strabioli i omslagsheftet til albumet Flute Music, der ho spelar Hayms solosonatar og triosonatar med blokkfløyte og traversofløyte, akkompagnert av ensemblet Cappella Musicale Enrico Stuart.
Haym var ein allsidig herre, og svært internasjonal. Far hans var frå Bayern, han vart fødd i Roma, og sonatane hans for traversofløyte blei komponerte i London, men utgjevne i Amsterdam. Mest kjend (eller minst ukjend) er Haym som G.F. Händels librettist. Han skreiv eller la til rette songtekstane til mange kjende Händel-operaar, som Giulio Cesare, Ottone, Rodelinda og Teseo. Men han var òg cellist, agent for ymse operaselskap, forfattar av ein General History of Music i mange bind (no tapt) og ein anerkjend numismatikar, altså kjennar av gamle myntar.
Klassisist
Som komponist verkar Haym som ein italiensk klassisist i tradisjonen til den store italienske stilskaparen Arcangelo Corelli (1653–1713), den oftast imiterte komponisten på heile 1700-talet. Haym kjende faktisk Corelli personleg, for i 1690-åra spelte han i det vidgjetne orkesteret hans i Roma.
Typisk for Corellis stil er at musikken ofte er spartansk notert. Særleg i dei langsame satsane består notebiletet mest berre av lange notar. For å få musikken til å bløma må utøvaren difor leggja til sine eigne ornament. Her kjem tolkinga til Strabioli stundom til kort. Det vil seia: I dei stykka der ho spelar traversofløyte, kling det mykje betre enn der ho spelar blokkfløyte, både av di ho der ornamenterer meir, og av di ho greier å forma klangen betre på tverrfløyte enn på blokkfløyte. Best tykkjer eg difor ho lukkast i dei snøgge satsane – som det heldigvis er flest av på plata.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Nicola Francesco Haym:
Flute Music
Cappella
Musicale Enrico Stuart;
Chiara Strabioli, traverso og blokkfløyte. Brilliant 2022
I barokken var italienarane seint ute med å bruka blåseinstrument i orkestera sine. Fram til byrjinga av 1700-talet var det fyrst og fremst strykeinstrument av fiolinfamilien som galt der i landet. Men etter kvart som franske instrumentbyggjarar utvikla meir moderne treblåseinstrument, og reisande hadde høyrt kor fine klangfargar dei tilførte strykeorkesteret, blei også barokktidas oboar, fagottar, blokkfløyter og tverrfløyter introduserte i Italia.
Særleg den barokke tverrfløyta, som er av tre og berre har éin klaff nedst, blei 1700-talets fremste moteinstrument. Slike såkalla traversofløyter var eit symbol på det galante: eit attributt for den opplyste, frankofile gentilhomme over heile Europa. Eit godt døme er den krigerske og kunstelskande kong Frederik II «den store» av Preussen, som var ein ivrig connoisseur av fransk poesi, fransk filosofi – og fransk fløytemusikk.
Händels librettist
Den fyrste italienaren som skreiv sonatar spesielt mynta på traversofløyte, var Nicola Francesco Haym (1678–1729). Dette skriv den italienske fløytisten Chiara Strabioli i omslagsheftet til albumet Flute Music, der ho spelar Hayms solosonatar og triosonatar med blokkfløyte og traversofløyte, akkompagnert av ensemblet Cappella Musicale Enrico Stuart.
Haym var ein allsidig herre, og svært internasjonal. Far hans var frå Bayern, han vart fødd i Roma, og sonatane hans for traversofløyte blei komponerte i London, men utgjevne i Amsterdam. Mest kjend (eller minst ukjend) er Haym som G.F. Händels librettist. Han skreiv eller la til rette songtekstane til mange kjende Händel-operaar, som Giulio Cesare, Ottone, Rodelinda og Teseo. Men han var òg cellist, agent for ymse operaselskap, forfattar av ein General History of Music i mange bind (no tapt) og ein anerkjend numismatikar, altså kjennar av gamle myntar.
Klassisist
Som komponist verkar Haym som ein italiensk klassisist i tradisjonen til den store italienske stilskaparen Arcangelo Corelli (1653–1713), den oftast imiterte komponisten på heile 1700-talet. Haym kjende faktisk Corelli personleg, for i 1690-åra spelte han i det vidgjetne orkesteret hans i Roma.
Typisk for Corellis stil er at musikken ofte er spartansk notert. Særleg i dei langsame satsane består notebiletet mest berre av lange notar. For å få musikken til å bløma må utøvaren difor leggja til sine eigne ornament. Her kjem tolkinga til Strabioli stundom til kort. Det vil seia: I dei stykka der ho spelar traversofløyte, kling det mykje betre enn der ho spelar blokkfløyte, både av di ho der ornamenterer meir, og av di ho greier å forma klangen betre på tverrfløyte enn på blokkfløyte. Best tykkjer eg difor ho lukkast i dei snøgge satsane – som det heldigvis er flest av på plata.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.
Foto: Sigbjørn Berven
Solide røter
Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.
Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.
Foto: Cappelen Damm
Den tunge kampen mot bileufori
Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.
Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.
Foto: Jim Watson / AFP / NTB
Trump ord for ord
Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.
Una og Diddi er to storforelska studentar som må halde forholdet skjult, fordi Diddi alt har ein kjærast.
Foto: Arthaus
Gjennombrotet
Elín Hall herjar i dette vakre, velskrivne dramaet av Rúnar Rúnarsson.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.