CD

Robert Schumann:

Piano Quartets

Dvorák Piano Quartet. Supraphon 2022

«Guddommeleg galskap» – dette omgrepet blei alt nytta av greske filosofar i antikken om kunstnarar som skapte meisterverka sine i ein tilstand av åndeleg ubalanse. Få komponistar høver denne førestillinga betre for enn Robert Schumann, les me i omslagsheftet til det tsjekkiske ensemblet Dvorák Piano Quartets nye album, ein tekst som uvanleg nok er ført i pennen av ein professor i psykiatri, Paul Grof.

Schumanns opp- og nedturar er grundig skildra i biografiane. I det lukkelege året 1840, då han gifte seg med pianisten Clara Wieck i Leipzig, laga han kring hundre komposisjonar. Fire dagar var nok til å skissera ein heil symfoni. Andre år stod det stille. Gjennom heile 1844, til dømes, klarte han ikkje å krota ned ein einaste takt. Det blei stadig tettare mellom depresjonane, og i februar 1854 freista han å gjera sjølvmord ved å kasta seg i Rhinen. To år seinare døydde han på ein psykiatrisk anstalt, 46 år gamal.

Grunnane til Schumanns sinnslidingar er omdiskuterte. Syfilis har vore på tale, men denne sjukdomen nemner ikkje psykiateren Grof i teksten sin. Han trur det var ei bipolar liding som låg til grunn for den guddommelege galskapen.

C-mollkvartetten

Schumanns talent synte seg tidleg, og opningsverket på plata provar kva han som tenåring var i stand til. Klaverkvartett i c-moll har ikkje opusnummer, for etter urframføringa i 1829 la han partituret bort. Den fyrste framføringa av verket i moderne tid kom ikkje før i 1978.

Det er absolutt eit ungdomsverk, skrive i ånda til koryfeane Beethoven og Schubert. Fyrstesatsen «Allegro molto affettuoso» byrjar med tunge mollakkordar, men glir etter få taktar over i det elegante og livsglade. Ein ekte romantisk stil merkar me fyrst i andresatsen «Minuetto, presto», nærare bestemt i den midtre delen av satsen, der celloen får syngja ut ein lengtande melodi. Dvorák Piano Quartet understrekar dette fint i framføringa si.

Ess-durkvartetten

Ikkje før i 1842 laga han eit tilsvarande verk, Klaverkvartett i Ess-dur, op. 47. Dette året (i Schumann-biografiane kalla hans «kammermusikkår») var eit av dei mest produktive: Berre éi veke nytta han på å skissera kvartetten, som er eit av yndlingsverka mine i heile produksjonen hans. Dvorák Piano Quartet byr på ei grunnsolid tolking.

Også her spelar celloen ei viktig rolle. På same måten som i ungdomsverket får dette instrumentet, som blir sagt å liggja mannsrøysta nærast, bera fram ein melankolsk-vakker melodi i tredjesatsen «Andante cantabile». Men ulikt c-mollkvartetten er cellomelodien nær knytt til dei andre stemmene.

Og det er her Schumanns mogne meisterskap syner seg, ved at kvart instrument spelar si heilt spesielle rolle: Ingen ting er uturvande, kvar detalj inngår i den kompositoriske einskapen. Celloen leier an, men han «syr» satsen saman og blir til hovudsaumen i ensemblet.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.