JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

MusikkMeldingar

Mindreverdige troll

Werner Egks Peer Gynt var ein av Nazi-Tysklands største operasuksessar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Den tyske komponisten Werner Egk (1901–1983).

Den tyske komponisten Werner Egk (1901–1983).

Foto: Schott Verlag

Den tyske komponisten Werner Egk (1901–1983).

Den tyske komponisten Werner Egk (1901–1983).

Foto: Schott Verlag

3146
20240607
3146
20240607

Standard­innspelinga

Werner Egk:

Peer Gynt

Chor des Bayerischen Rundfunks; Münchner Rundfunkorchester; dir.: Heinz Wallberg. Orfeo 1982.

Sidan Festspillene i Bergen hadde Grieg og Ibsens Peer Gynt som opningsframsyning i år, kom eg til å tenkja på ei anna oppsetjing eg opplevde i Tyskland i 2014. Statsteateret i Brandenburg hadde då ein fullskala produksjon av Werner Egks opera med same namn.

Fram til då var dette den einaste gjennomkomponerte, heilaftans Peer Gynt-operaen i musikksoga. Men dette året kom det ein ny Peer Gynt-opera, komponert av estlendaren Jüri Reinvere, som hadde urpremiere ved Den Norske Opera & Ballett – til temmeleg blanda kritikkar.

Føraren begeistra

Blanda kritikkar fekk også Egks Peer Gynt-opera etter urpremieren ved statsoperaen i Berlin i 1938. Somme musikkmeldarar kritiserte han for plagiat, andre for å nytta «usømelege» musikkuttrykk, men all kritikken botna eigentleg i det same.

Egks opera er nemleg ein stilistisk potpurri der ulike sjangrar blir nytta for å teikna karakterane og miljøa i Ibsens dramatiske dikt. Og der det dreier seg om troll, forsynte komponisten seg frilyndt av tonespråket til Kurt Weill, særleg av den jazz- og kabaretprega Tolvskillingsoperaen frå 1928, med tekst av kommunisten Bertolt Brecht. Både Weill og Brecht var bannlyste i Hitler-Tyskland.

Men kritikken stilna brått etter at Adolf Hitler gratulerte komponisten personleg etter ei framsyning. Begeistra var også Joseph Goebbels: «Eg er stornøgd, det er Føraren òg. Ei oppdaging for oss båe», skreiv han i dagboka. Peer Gynt blei ein av dei største operasuksessane i det tredje riket.

Egk var også djupt involvert i den nazistiske kulturpolitikken som kulturbyråkrat, og etter krigen angra han seg aldri offentleg. Likevel blir operaen hans framleis spelt ved tyske og austerrikske operahus, sist ved Theater an der Wien i 2017. Dette kan synast underleg, men så er då hans Peer Gynt heller ingen eksplisitt «nazi-opera».

Eg har berre funne éi fullstendig innspeling, gjord under oppsyn av komponisten i 1981 med koret og orkesteret til den bayerske kringkastinga. LP eller CD er nok vanskeleg å få tak i, men ho finst på strøymetenester som Spotify.

Unorsk

Egk hadde det sams med Wagner at han skreiv både musikken, operalibrettoen og scenetilvisingane sjølv, og han dirigerte framføringa. Handlinga kutta han ned til det mest essensielle; det er Peers dobbeltliv mellom trollverdas opportunisme og Solveigs ideal som er i fokus. Nord-Afrika er bytt ut med Mellom-Amerika, og alt norsk er reinska bort.

Trolla skulle ikkje vera «nordiske eventyrmonster, men ei samling av pedantiske strevarar, udanna sadistar og gangsterar, ei skrekkeleg kroppsleggjering av det menneskeleg mindreverdige», instruerte han. Vil du høyra korleis slike troll kling, så lytt til «I Dovregubbens hall»-scenen (CD 1, spor 3). Her høyrer me parodien på Kurt Weills musikk – den dei nazistiske musikkmeldarane altså ikkje oppfatta ironien ved.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Standard­innspelinga

Werner Egk:

Peer Gynt

Chor des Bayerischen Rundfunks; Münchner Rundfunkorchester; dir.: Heinz Wallberg. Orfeo 1982.

Sidan Festspillene i Bergen hadde Grieg og Ibsens Peer Gynt som opningsframsyning i år, kom eg til å tenkja på ei anna oppsetjing eg opplevde i Tyskland i 2014. Statsteateret i Brandenburg hadde då ein fullskala produksjon av Werner Egks opera med same namn.

Fram til då var dette den einaste gjennomkomponerte, heilaftans Peer Gynt-operaen i musikksoga. Men dette året kom det ein ny Peer Gynt-opera, komponert av estlendaren Jüri Reinvere, som hadde urpremiere ved Den Norske Opera & Ballett – til temmeleg blanda kritikkar.

Føraren begeistra

Blanda kritikkar fekk også Egks Peer Gynt-opera etter urpremieren ved statsoperaen i Berlin i 1938. Somme musikkmeldarar kritiserte han for plagiat, andre for å nytta «usømelege» musikkuttrykk, men all kritikken botna eigentleg i det same.

Egks opera er nemleg ein stilistisk potpurri der ulike sjangrar blir nytta for å teikna karakterane og miljøa i Ibsens dramatiske dikt. Og der det dreier seg om troll, forsynte komponisten seg frilyndt av tonespråket til Kurt Weill, særleg av den jazz- og kabaretprega Tolvskillingsoperaen frå 1928, med tekst av kommunisten Bertolt Brecht. Både Weill og Brecht var bannlyste i Hitler-Tyskland.

Men kritikken stilna brått etter at Adolf Hitler gratulerte komponisten personleg etter ei framsyning. Begeistra var også Joseph Goebbels: «Eg er stornøgd, det er Føraren òg. Ei oppdaging for oss båe», skreiv han i dagboka. Peer Gynt blei ein av dei største operasuksessane i det tredje riket.

Egk var også djupt involvert i den nazistiske kulturpolitikken som kulturbyråkrat, og etter krigen angra han seg aldri offentleg. Likevel blir operaen hans framleis spelt ved tyske og austerrikske operahus, sist ved Theater an der Wien i 2017. Dette kan synast underleg, men så er då hans Peer Gynt heller ingen eksplisitt «nazi-opera».

Eg har berre funne éi fullstendig innspeling, gjord under oppsyn av komponisten i 1981 med koret og orkesteret til den bayerske kringkastinga. LP eller CD er nok vanskeleg å få tak i, men ho finst på strøymetenester som Spotify.

Unorsk

Egk hadde det sams med Wagner at han skreiv både musikken, operalibrettoen og scenetilvisingane sjølv, og han dirigerte framføringa. Handlinga kutta han ned til det mest essensielle; det er Peers dobbeltliv mellom trollverdas opportunisme og Solveigs ideal som er i fokus. Nord-Afrika er bytt ut med Mellom-Amerika, og alt norsk er reinska bort.

Trolla skulle ikkje vera «nordiske eventyrmonster, men ei samling av pedantiske strevarar, udanna sadistar og gangsterar, ei skrekkeleg kroppsleggjering av det menneskeleg mindreverdige», instruerte han. Vil du høyra korleis slike troll kling, så lytt til «I Dovregubbens hall»-scenen (CD 1, spor 3). Her høyrer me parodien på Kurt Weills musikk – den dei nazistiske musikkmeldarane altså ikkje oppfatta ironien ved.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

Foto: Evan Vucci / AP / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Harris blir heimsøkt av inflasjonen

Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Foto: Beate Oma Dahle / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Meiningslaust å straffe sjuke

Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø
Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis