CD

John Dowland:

Lessons

Jonas Nordberg, renessanselutt. BIS 2022

«Now divine aire! Now is his soul ravished. Is it not strange that sheep’s guts should hale souls out of men’s bodies?» – «Så, guddommelege musikk! No er sjela hans gripen! Er det ikkje merkeleg at sauetarmar kan hala sjela ut or lekamen til eit menneske?» Dette sitatet frå Shakespeare-komedien Stor ståhei for ingenting krev kontekstualisering. Det får me i omslagsteksten til Jonas Nordbergs album Lessons, der den svenske luttspelaren framfører musikk frå Shakespeares tid, av Englands største luttkomponist, John Dowland (1563–1626).

Med sauetarm er det strengane på renessanselutten som er meint. Desse var den gongen ikkje laga av metall eller nylon, men av tvinna tarm frå sau eller storfe, noko som òg gjeld strykeinstrument. Tarmstrengar har ein eigen varm og duld klang, men dei er kjenslege for mekanisk slitasje og endringar i temperatur og humiditet – har du ikkje opplevd ein barokkonsert der fiolinisten ryk ein streng og må skifta han, har du ikkje vore på nok barokkonsertar.

Kling godt

Nordberg er kompromisslaus i sin tarmentusiasme. Mange luttspelarar grip til strengar som er omspunne med metall eller laga av syntetiske materiale for slik å sikra fysisk stabilitet og klangleg briljans. Nordberg, derimot, insisterer på den reine, historiske klangen. Dette inneber ekstraarbeid som polering av tarmstrengane med børstar av siv og behandling av bass-strengane med trutning i mineralsaltlake.

Å peika konkret på kva som skil Nordbergs luttklang frå den til dei meir kompromissvillige kollegaane hans, er eg ikkje i stand til. Men lutten hans kling i alle høve godt.

Kristian Kvart

Det Bach var for orgelmusikken, var Dowland for luttmusikken. Verknaden hans som luttkomponist og -virtuos gjekk langt ut over Englands grenser: Etter opphald i Frankrike, Tyskland og Italia tente han mellom anna i åtte år som kammermusikar ved Kristian IVs hoff i København. I dag er vel luttsongane mest populære, men fingeravtrykka etter virtuositeten hans merkar me best i solostykka.

Dei ber ofte namnet til den dei blei dediserte til, til dømes «The Most High and Mighty Christianus the Fourth, King of Denmark, His Galliard.» Dette er ein stolt og kraftfull dansesats, passande til Kristian Kvart slik me kjenner han frå portrettmåleria. Nordberg spelar galliarden med fulltonande akkordar og tydeleg differensiering mellom melodi og bassline. Eg likar godt den gylne og metta klangen i bassregisteret, som spelar ei spesiell rolle i «A Fantasie». Stykket har ein artig liten bass-solo mot slutten.

Det mest kjende verket på plata er «Lachrimae» (òg kalla «Flow my Tears»), som er eit typisk uttrykk for Dowlands melankoli, den han (og mange av dei samtidige poetane hans) dyrka som kunstnarleg livsinnstilling. Nordberg spelar stykket i ganske høgt tempo. Slik gjev han inntrykk av å teikna eit bilete av melankolien meir enn å kjenna på melankolien sjølv.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.