Standard­innspelinga

Ludwig van Beethoven:

String Quartets Op. 18 Nos. 2 & 3

Quatuor Mosaiques. Naive 2007/2021

Joseph Haydn blir gjerne kalla «strykekvartettens far», for det var han som i 1760-åra etablerte sjangeren som den mest fornemme og høgverdige i musikken. At eleven Ludwig van Beethoven venta til han bikka 30 med å publisera sine fyrste kvartettar, hadde med den ovstore respekten for musikkforma å gjera.

Beethovens seks strykekvartettar i opus 18 (1801) har eg alltid hatt spesielt sans for. Den framleis unge komponisten synte nemleg her kor nøye han hadde studert lærarens sjangerkonstituerande verk, samstundes som han «føreslår» ein veg vidare for sjangeren. Med andre ord: Vel er kvartettane med si klåre form og sin lune musikalske humor særs «haydnske». Men me anar også originale trekk som særmerkjer den vegen Beethoven var i ferd med å slå inn på, med ein meir burlesk humor enn Haydns.

Harnoncourt

Det er rart kor pregande den fyrste tolkinga ein høyrer av eit verk, kan vera. Eg har opplevd mange fine framføringar av desse strykekvartettane på CD og konsert, men det er likevel innspelingane med Quatuor Mosaiques eg stadig kjem attende til.

Dette ensemblet sprang ut or Concentus Musicus Wien, dirigenten Nikolaus Harnoncourts epokegjerande tidlegmusikkorkester. Den analytiske grannsemda og kompromisslause uttrykksviljen som var typisk for Harnoncourt, som døydde i 2016, er vidareført av Quatuor Mosaiques, særleg gjennom fyrstefiolinisten Erich Höbarth og cellisten Christophe Coin.

Gamle instrument

Me får her høyra strykeinstrument som er rigga slik skikken var kring 1800, med tarmstrenger og spesielle bogar. Men viktigare enn instrumenta er måten musikarane her spelar på. Høyr til dømes på opninga av Strykekvartett nr. 3 i D-dur, korleis det lyriske fyrste temaet blir kontrastert av det meir humpande og abrupte andre temaet, og på måten musikarane seinare i satsen greier å vidareføra og kombinera desse to særs ulike musikalske ideane.

Höbarths fiolinspel har eg opplevd live fleire gonger. Han er ikkje nokon virtuos musikartype, men uvanleg solid og grundig. I oppsynet hans er det lite som minner om ein humorist (eg hugsar at eg tykte han såg ut som ein austerriksk pølsemakar fyrste gong eg såg han). Men spelet hans kan ha «glimt i augo», noko me høyrer i tredjesatsen i Strykekvartett nr. 2 i F-dur.

Fyrstefiolinens melodi er her typisk beethovensk: medvite overlest med tonar, slik at det som eigentleg skal klinga regelmessig og elegant, byrjar halta og nesten snublar i seg sjølv. Det geniale ved Höbarths framføring er at han ikkje overdriv poenga, men spelar alle tonane like samvitsfullt, uansett kor underlege dei tykkjest vera.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.