CD

C.P.E. Bach:

Symphonies

Akademie für Alte Musik Berlin.
Harmonia Mundi 2024

Uventa dissonansar og akkordkombinasjonar, plutselege stemningsskifte og pausar der musikken brått blir hengande i lufta – slikt var det tyskarane i 1750-åra kunne venta seg på orkesterkonsert. Musikkhistorisk var perioden ei brytingstid, for der barokkmusikken hadde vore regelbunden og kunstferdig og komponeringa fyrst og fremst eit handverk, streva den nye generasjonen tonekunstnarar etter spontanitet og originalitet. Det sentimentale erstatta det systembundne i dette som dei samtidige kalla empfindsamer Stil, «kjenslevar stil».

Sju symfoniar

I spissen for dei kjenslevare stod Carl Philipp Emmanuel Bach, komponisten som den gongen var meir kjend enn far sin, Johann Sebastian. Originaliteten hans kjem særleg til uttrykk i symfoniane, som skulle koma til å prega wienerklassikarar som J. Haydn og W.A. Mozart.

På det nye albumet sitt gjev Akademie für Alte Musik Berlin oss suverene tolkingar av sju slike verk. Plata har undertittelen From Berlin to Hamburg. Verka blei nemleg til i tida då C.P.E. Bach skifta frå stillinga som kammercembalist hjå prøyssarkongen Fredrik den store i Potsdam, til å bli kyrkjemusikkdirektør i Hamburg, eit embete han overtok etter G.P. Telemann, fadderen hans, som døydde i 1767.

Generalpausar

Symfoni i e-moll, Wq 177, som C.P.E. Bach komponerte i 1756 og lét prenta i Nürnberg tre år seinare, var den mest vidgjetne symfonien hans i samtida – og truleg òg den beste. Her syner han evne til å byggja opp forventningar hjå lyttaren, for så å bryta med desse på nærast provoserande vis.

Fyrstesatsen «Allegro assai» (spor 7) byrjar med ein dyster orkesterunisono, der alle instrumenta spelar same melodien. Straks fiolinane frigjer seg frå unisonoen, bivrar bassen vidare på snøgge, gjentekne tonar. Cembaloen får det til å høyrast ut som skarptrommekvervlar. Dei mange generalpausane, der heile orkesteret brått teier, tek pusten frå lyttaren, for Akademie für Alte Musik Berlin spelar så intenst at pausar blir like viktige som klangar. Denne musikken lever av kontrastar; hadde partitur hatt utropsteikn, ville dei stått tett, gjerne to og tre i slengen.

Denne symfonien er også typisk for C.P.E. Bach av di han er så teknisk krevjande. Lytt berre til finalesatsen «Allegro» (spor 9), der fiolinane rasar opp og ned gjennom registeret med skarpt punkterte rytmar. Dette er ikkje musikk for amatørar, men for eit orkester av virtuosar.

Men lysare uttrykk finst òg. I Symfoni i D-dur, Wq 176, merkar me den gryande wienerklassisismens hang til gladlynt trompetspel, munter fløytekvitring og yndig, litt floskelaktig melodikk. Spesielt framtak har fyrstesatsen «Allegro assai» (spor 4), som vitnar om Akademie für Alte Musik Berlins lange røynsle med – og begeistring for – C.P.E. Bachs uttrykkssterke orkestermusikk.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.