Bok

Eric
Weisbard:

Hound Dog

Duke UP, 2022

Knapt tjue minutt ut i Baz Luhrmanns spelefilm Elvis (2022) vert vi tekne med til eit Memphis bada i postkortets pastellfargar og rett inn i Club Handy i Beale Street, der Willie Mae «Big Mama» Thornton tek ein god slurk av glaset og gir seg i kast med ein forrykande versjon av «Hound Dog».

Ein ung Elvis Presley spaserer forbi på fortauet og gløttar opp på Thornton, sitjande i glaskarmen, i ein av desse suggererande montasjane filmen er så full av, med sin forlokkande konstruksjon av populærmusikkhistoriske liner og genealogiar.

Eg kom til å tenkje på Elvis då eg las Hound Dog, Eric Weisbards vesle bok om songen, som er andre utgiving i den fine Singles-serien til Duke University Press (først ut var Joshua Clovers bok om Jonathan Richman og Modern Lovers-låta «Roadrunner», som eg omtala på desse sidene då ho kom ut i 2021).

At Weisbard, som forutan å vere kritikar er professor ved University of Alabama, er rette personen for ei slik oppgåve, vil ingen som har gjort seg kjend med Songbooks: The Literature of American Popular Music (2021), tvile på – den førre boka hans framstår som ein monumental guide til musikkskriveri i ei rekkje sjangrar, frå populærmusikkens første dagar og fram til vår eiga tid.

Systematisk rasisme

Nokre av dei mest kraftfulle scenene i Elvis byr på framføringar der Shonka Dukureh, som gjekk bort i fjor sommar rett etter at filmen hadde premiere, spelar Thornton, og der britiske Yola briljerer i rolla som Sister Rosetta Tharpe. Filmen viser at det er uråd å tenkje seg Elvis Presley (Austin Butler) utan den svarte musikken han voks opp med, og vart eksponert for, i Tennessee i unge år.

Luhrmann fekk også kritikk for nett denne framstillinga – mange meinte at regissøren glatta over ein omfattande kulturell appropriasjon som det er lett å sjå som del av den systemiske rasismen som prega alt av samfunns- og kulturliv i dei amerikanske sørstatane på den tida Elvis raskt vart eit globalt (og svært innbringande) ikon.

Thornton var heile livet bitter på det ho meinte var eit reint tjuveri av «Hound Dog» (komponert av Jerry Leiber og Mike Stoller og først spelt inn av henne i 1952, for så å verte utgitt året etter). Presleys versjon (1956) selde millionar av eksemplar og er dermed konfliktfullt symbolsk for sjølve rockens framvekst: kvite artistar gjorde kommersiell suksess med eit kulturelt uttrykk dei tok til seg frå ulike svarte musikktradisjonar. Thornton hamna i skuggen og fekk aldri den merksemda ho skulle ha fått.

Debatten rundt «Hound Dog» har gått i årevis, og sjølvsagt lenge før Elvis såg dagens lys, men spelefilmen, som i seg sjølv er eit globalt populærkulturelt fenomen, var eigna til å vekkje ordskiftet til live igjen i stor skala, ofte med høg temperatur. Historia om «Hound Dog» er likevel snirklete, innfløkt og rommar mange aktørar.

Nyansert samanheng

Weisbards nøkterne, analytiske og velinformerte bok medverkar til å nyansere samanhengar som ikkje får plass i framstillingane som når massane, som Luhrmanns film. Hos Weisbard er det rom for bakteppe og kontekst, og historisk presisjon, og for ei utforsking av tolkingsrommet i både Thorntons og Presleys versjonar, inkludert vegen sistnemnde tok «from singularity to ritual» i Presleys karriere.

Særleg opplysande er Weisbard når han går djupt ned i det som er skrive og sagt om Presleys «Hound Dog» opp gjennom tidene, som reflekterer ei slags resepsjonshistorie som leier fram til vår tids revisjonisme og identitetspolitikk. For tjue år sidan kom Presleys «Hound Dog» høgt på Rolling Stones’ oversikt over «dei fem hundre beste songane gjennom tidene», medan songen ikkje fanst på lista i same kåring for tre år sidan, der Thorntons versjon no var med, på 318. plass.

Det viktigaste som vert skrive om musikk, utfører noko av den same rolla som slike lister, skriv Weisbard, fordi målet alltid vil vere å sjå med friske auge på fortida og velte om på kanon: «change the players; retell the history from their perspective; center what was once left to the margins».

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar, professor ved Universitetet i Bergen, og fast musikkskribent i Dag og Tid.