CD

A. Scarlatti, B. Marcello, A. Vivaldi, J.S. Bach:

Bach & l’Italie

Justin Taylor, cembalo.
Alpha 2023

Sidan slutten av renessansen gjekk Italia for å vera «musikkens heimland», som gav impulsar til musikkutviklinga i heile Europa. På albumet Bach & l’Italie syner cembalisten Justin Taylor døme på påverknaden, med Johann Sebastian Bach (1685–1750) som «saksstudie». Sjølv om Bach aldri drog på studiereise til Italia, slik den jamaldrande landsmannen Händel gjorde, sette han seg grundig inn i den virtuose italienske stilen med sine enkle og songlege melodiar.

Bachs sjølvstudium gjekk føre seg gjennom å omarbeida orkesterverk av kjende meistrar til klaverinstrumenta cembalo og orgel. I tillegg komponerte han eigen musikk i «konserterande stil», den italienske komposisjonsforma i tre satsar (snøgg–sakte–snøgg) som har klåre vekslingar mellom tutti-parti, der heile orkesteret spelar med, og solo-parti, der solisten trer fram og orkesteret held seg attende. Desse vekslingane medfører ei karakteristisk dynamisk veksling mellom forte (sterkt) og piano (svakt).

Italiensk konsert

Bachs største sjølvstendige klaververk i slik konserterande stil er «Italiensk konsert», BWV 571, som ber originaltittelen Concerto nach Italiaenischen Gusto, altså «konsert etter italiensk smak». Vekslinga mellom tutti og solo kjem særleg godt fram på cembalo, som har «terrassedynamikk», med to tangentsett, der det eine kling sterkt og det andre svakt. Imitasjonen av den klangsvake solisten, som lyt kjempa mot resten av orkesteret, blir slik tydeleg – Bach presiserer dette eksplisitt i notane, der avsnitta er merkte med høvesvis piano eller forte.

«Italiensk konsert» er sjølvsagt med på Justin Taylors album, der han trakterer eit originalt cembalo frå kring 1730. (Dette er uvanleg, dei aller fleste innspelingane er nemleg med kopiar av gamle instrument.) Spelet hans er drivande rytmisk, særleg i sistesatsen «Presto», der straumen av åttandedelsnotar er som ein perpetuum mobile, men ikkje utan den ørvesle rytmiske fleksibiliteten som gjev musikken liv.

Eigne ornament

Men det mest interessante på plata er transkripsjonane av italiensk originalmusikk, for dei høyrer me langt sjeldnare. Antonio Vivaldis (1678–1741) frodige Fiolinkonsert i D-dur, op. 3 nr. 9 (hjå Bach BWV 972), er ein fest å lytta til. Dei fikse orkestereffektane i originalen får i klaverversjonen eit mest komisk skjer, særleg i byrjinga av sistesatsen «Allegro». Alessandro Marcellos (1673–1747) Obokonsert i d-moll, op. 1 (hjå Bach BWV 974), er også verd å nemna, for i den lyriske andresatsen «Adagio» har Bach prydd melodien med eigne ornament.

Justin Taylor har elles late seg inspirera av Bachs framgangsmåte. Han har sjølv transkribert den vakre «Largo»-satsen frå Vivaldis kjende Blokkfløytekonsert i C-dur, RV 443, til instrumentet sitt – på vellukka vis.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.