CD

Schmelzer; D. Scarlatti; A. Scarlatti; Tartini, Biber:

Arcadia. Paradise in Music

NeoBarock. Ambitus 2022

Arkadia er namnet på eit fjellendt landskap med grøne høgsletter midt på Peloponnes i Hellas. Men det er òg ein tilstand i hugen til poetiske menneske – eit draumelandskap med syngande hyrdingar og leikande nymfer kring glasklåre kjelder. Den romerske diktaren Vergil la hyrdedikta sine til Arkadia, og i renessansen danna italienaren Jacopo Sannazaro kring 1500 skule med det store prosadiktet Arcadia.

Pastoraldiktinga (frå lat. hyrding) påverka dei fleste kunstartar, også musikken. Hyrdespela i renessansen, som blei kalla pastoralar, utviklar seg kring 1600 til operaen. I barokken fekk me instrumentalmusikk som framstilte det landlege med enkle melodiar i fløyte- eller sekkepipestil, helst i tredelt taktart med ukunstla akkordar til. Pastoralmusikken blei òg viktig i kyrkjesamanheng – J.S. Bachs «Juleoratorium» og Händels «Messias» har begge typiske pastoral­satsar som skal minna om musiserande hyrdingar på Betlehemsmarka.

Temaalbum

Det tyske barokkensemblet NeoBarocks Arcadia. Paradise in Music er eit typisk temaalbum som gjev oss pastoralmusikk av både verdsleg og religiøs sort. (Om komponistane har late seg inspirera av hyrdingar frå Arkadia eller frå Bethlehem, er stundom uklårt, men heller ikkje så viktig.)

Programmeringa, som den skriveføre fiolinisten Maren Ries gjer greie for i omslagsheftet, overtyder. Det gjer òg framføringa, med to fiolinar, cello og cembalo. Men verka er av ujamn kvalitet. Somme av dei høver nok betre på konsert, der ei fengande framføring kan kompensera for skrantane kompositorisk substans.

På tomgang

Opningssporet, ein anonym koralfantasi over salmen «Wie schön leuchtet der Morgenstern» («Ei morgonstjerne klår og fin», i Blix’ omsetjing), er keisamt. Stykket er for langt (17 minuttar) i høve til kva det har å tilby av musikalske idear. Det vil seia: Der finst nokre brukbare melodiske og rytmiske idear, men dei blir ikkje utvikla, og musikken går difor på tomgang.

Etter dei to fyrste spora er det ein lette å høyra Johann Heinrich Schmelzers (ca. 1623–1680) Pastorella, som opnar med eit ertande imitasjonsspel mellom fiolinane. (Er det berre eg som får assosiasjonar til frekke nymfer?) Schmelzer pøsar på med markante melodiar som kjem i brå modulasjonar og skiftande taktartar.

Reine cembalostykke finst òg, til dømes Domenico Scarlattis (1685–1757) Sonata, K. 513, som til mi store overrasking opnar med nøyaktig same motiv som ein av W.A. Mozarts kjende klaversonatar. Scarlatti imiterer sekkepipemusikk i opningssatsen, medan sistesatsen er eit fyrverkeri av skalaar og akkordbrytingar som cembalisten Stanislav Gres ristar elegant ut av ermet.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.