CD

Rita Strohl, César Franck:

Cello­sonatar

Sandra Lied Haga, cello; Katja Apekisjeva, klaver. Simax 2023

To omfangsrike franske sonatar for cello og klaver frå slutten av 1800-talet fyller Sandra Lied Hagas nyaste album, der ho blir akkompagnert av russiske Katja Apekisjeva: Grande Sonate dramatique «Titus et Bérénice» av Rita Strohl (1865–1941), og Sonate i A-dur, op. 120, av César Franck (1822–1890). Framføringa er teknisk solid, og i tolkingane får utøvarane fram det særeigne ved repertoaret.

Franck

Belgisk-franske Franck var i si tid kjend som instrumentalkomponist og orgelvirtuos med sans for den klassiske tysk-austerrikske tradisjonen. Etter at han overtok orgelprofessoratet ved Paris-konservatoriet i 1872, kom han til å prega ein heil generasjon unge, franske komponistar. Livsverket hans blir delt i inn i tre periodar, og fiolinsonaten frå 1886, komponert då han var 63 år, er kanskje det viktigaste i den siste bolken. Haga og Apekisjeva spelar verket med cello og klaver, ei omarbeiding den aldrande komponisten gjekk god for.

Sonaten er syklisk, noko som tyder at dei same musikalske temaa kjem att i fleire av satsane. Den varsamt pendlande melodien til celloen i fyrstesatsen blir spelt med lengt og atterhalde uttrykk av Haga, noko som effektivt byggjer opp forventninga til klaverets meir rørlege tema. Likevel ber heile satsen preg av forventning, som eit forspel til det som skal koma. Ekte intensitet oppstår fyrst i den eldfulle andresatsen, der melodien blir driven opp og fram gjennom eit mylder av tonerekkjer i klaveret.

Somme av partia, som blir presist artikulerte av Apekisjeva, minner om klavermusikken til J.S. Bach. Som organist og teorilærar var då òg Franck ein kjennar av barokkens komposisjonslære. I sistesatsen nyttar han ei gamal form, nemleg kanon, der celloen og klaveret spelar same melodi, men med ulikt startstidspunkt. Framføringa er litt nøktern, noko som i grunnen høver bra: Musikken talar for seg sjølv.

Strohl

Franck forfekta den reine instrumentalmusikken. På det punktet skilde han seg frå si yngre landskvinne Rita Strohl. Hennar «store, dramatiske sonate» frå 1892 er i grunnen eit musikalsk drama i fire akter basert på Bérénice, ein tragedie av Jean Racine med handling frå keisar Titus’ tid (79 e.Kr.).

I notane er kvar av satsane forsynte med eit sitat frå Racines skodespel. Over andresatsen, til dømes, står det: «I husværet til Bérénice. Hoffdamene freistar å underhalda henne med song og dans.» Som komponist rår Strohl over eit mangfald av stilar og uttrykk. Denne satsen, som er den mest livfulle, blir av utøvarane spelt med eit musikalsk vidd à la Mendelssohns scenemusikk til Ein midtsommarnattsdraum.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.