CD

Wolfgang Amadeus Mozart:

MM 1786

Leif Ove Andsnes, klaver og leiing; Mahler Chamber Orchestra. Sony 2022

Som oppfylgjar til albumserien Beethoven Journey gjev Leif Ove Andsnes og det Berlin-baserte Mahler Chamber Orchestra no ut ei rekkje Mozart-plater med tittelen Mozart Momentum. Her tek dei føre seg dei mest produktive åra hans, og med det nyaste dobbeltalbumet har dei nådd 1786. Kva hende i livet til komponisten det året?

Produktiv

Les ein biografiar om Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791), kan ein ikkje unngå å bli imponert over kor fenomenalt produktiv han var. Her ein dag bladde eg i sesongprogrammet til eit kjent orkester. Eit av stykka, eit relativt nykomponert – og ganske middelmåtig – strykeorkesterverk som varar i sju minutt, hadde det teke komponisten fire år å skriva. Ser me på det Mozart fekk til i 1786, veke for veke, månad for månad, skjønar me kva eit geni er.

«Ja, men på 1700-talet var det å komponera eit handverk», vil nok nokon innvenda. Det stemmer. Men lyttar me gjennom Andsnes’ album – med to klaverkonsertar, éin klaverkvartett, éin klavertrio, éin konsertarie og éin rondo for soloklaver – blir me slåtte av at han med mest kvart stykke greidde å skapa noko nytt.

Evna til nyskaping gjeld særleg klaverkonsertane. Etter omskiftelege år slo Mozart seg i 1781 ned i Wien, der han skulle freista livet som fri kunstnar dei siste ti leveåra. I 1786 hadde han avansert til å bli Wiens uomstridde stjernepianist. Kunstnarleg trong han ikkje lenger å smiska med publikum, å gje lyttarane det dei forventa. Dei slukte alt han serverte, noko me merkar i dei to klaverkonsertane, som har ein særmerkt svip av fridom – og elles blei ferdige med utrulege tre vekers mellomrom.

Idealtempoet

Lat oss, som døme, ta Klaverkonsert nr. 23 i A-dur, KV 488. Denne blei til parallelt med Figaros bryllaup, ein opera der Mozart tilførte sjangeren ein til då uhøyrd musikalsk eleganse, realisme og djupn. Ein gneiste av Figaros ånd fór openbert over på klaverkonserten. Me merkar det på den smidige, elegante dialogen mellom solist og orkester, som Andsnes og kammerorkesteret får særs godt til.

Det operaaktige gjer seg også merkbart i måten spesielle taktar og små frasar blir repeterte på. Lytt berre til sistesatsen «Allegro assai», med sine snøgge «replikkvekslingar» mellom instrumentgruppene og den raske, effektfulle alterneringa mellom dur og moll: Dette er teknikkar ein komponist som skal tonesetja dramatiske librettoar, lyt rå over.

Andsnes’ spel er (som venta) teknisk lytefritt. I dei snøgge satsane saknar eg nok litt meir eld over framføringa hans, og orkesteret kunne med fordel artikulert stakkatopartia meir distinkt. I det heile ville meir avvekslingsrik orkesterartikulasjon ha lyfta tolkinga. Verkeleg bra kling derimot dei rolege satsane, og midtsatsen «Adagio» i A-durkonserten er høgdepunktet. Andsnes har her funne idealtempoet og spelar det enkle, ukunstla temaet med edel melankoli.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.