Engelsk aksent
I 1683 var Henry Purcell lei av kong Karl IIs musikalske frankofili.
Henry Purcell (1659–1695) prenta dei tolv fyrste sonatane sine i 1683.
Standard-
innspelinga
Henry Purcell:
Sonatas of Three Parts, 1683
Christopher Hogwood, orgel og leiing. L’Oiseau-Lyre 1995/2008/2016
Det er nok ikkje berre eg som treng tid til å venna meg til tanken: at ein Karl no er konge av Storbritannia. Nærare 350 år er gått sidan førre Karl, Stuart-kongen Karl II av England og Skottland, kom til makta i 1660. Far hans, Karl I, var blitt avretta elleve år tidlegare, og fram til «restaurasjonen», som gjeninnføringa av monarkiet blir kalla, hadde England vore republikk.
Karl II levde i eksil i Frankrike under den engelske borgarkrigen. Der utvikla han ein forkjærleik for fransk kunst og kultur, og då musikklivet i London blømde att etter restaurasjonen, engasjerte kongen helst franske musikarar. Desse var skolerte i den prektige, seremonielle franske hoffmusikken, som snart gjorde seg gjeldande i heile England – på kostnad av den tradisjonelle engelske musikken og den nyskapande italienske stilen som var på frammarsj i Europa.
Granneavsky
Henry Purcell var barokktidas største engelske komponist. Også hans komposisjonar har mykje fransk ved seg, særleg skodespelmusikken. Kor vidt han sjølv var medviten dette franske, er vanskeleg å seia. Men då han i 1683, på tampen av Karl IIs regjeringstid, lét sine fyrste tolv sonatar prenta, skreiv komponisten i føreordet at desse Sonnata’s of III Parts (slik står det på tittelsida) var noko heilt nytt i England. Han hadde «strevd etter å etterlikna dei mest namngjetne italienske meistrane» for slik å gjera «alvoret og tyngda deira kjend hjå våre landsmenn». Det var no nemleg «på høg tid å avsky det overflatiske og balladeaktige hjå grannane våre».
Med «grannar» er franskmenn meint. Det var den kunstla franske musikken Purcell ville til livs. Men kven var desse «mest namngjetne italienske meistrane»? Ein av dei må ha vore Arcangelo Corelli, som på slutten av 1600-talet reformerte den italienske instrumentalmusikken. Purcells sonatar er nemleg «triosonatar» for to fiolinar og basso continuo (besifra bass), ein kammermusikktype som Corelli standardiserte.
Arkaisk engelsk
For oss moderne lyttarar, som er vande med italiensk barokkmusikk (og dei mange «italianiserande» komposisjonane til utlendingar som Händel og Bach), kan det vera vanskeleg å oppfatta det radikale ved Purcells sonatar. For meg er det i alle høve meir fruktbart å «snu opp ned» på lyttinga, nemleg å fokusera på det spesielt «purcellske» ved musikken.
Den musikalske forma, sonaten, er italiensk. Men Purcells musikkspråk? Eg vil kalla det italiensk med sterk engelsk aksent. Me høyrer det godt i innspelinga frå 1995, der tidlegmusikkpioneren Christopher Hogwood leiar ensemblet sitt frå orgelet: Purcells fortetta harmoniar og uventa akkordskifte, dei asymmetriske fraselengdene og dei abrupte fraseavslutningane – alt dette er arkaiske stiltrekk frå gamalengelsk musikk.
Å tala framandspråk aksentfritt er jo vanskeleg for dei anglofone. Lyttar me til Purcell, merkar me at dette òg gjeld i musikken.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Standard-
innspelinga
Henry Purcell:
Sonatas of Three Parts, 1683
Christopher Hogwood, orgel og leiing. L’Oiseau-Lyre 1995/2008/2016
Det er nok ikkje berre eg som treng tid til å venna meg til tanken: at ein Karl no er konge av Storbritannia. Nærare 350 år er gått sidan førre Karl, Stuart-kongen Karl II av England og Skottland, kom til makta i 1660. Far hans, Karl I, var blitt avretta elleve år tidlegare, og fram til «restaurasjonen», som gjeninnføringa av monarkiet blir kalla, hadde England vore republikk.
Karl II levde i eksil i Frankrike under den engelske borgarkrigen. Der utvikla han ein forkjærleik for fransk kunst og kultur, og då musikklivet i London blømde att etter restaurasjonen, engasjerte kongen helst franske musikarar. Desse var skolerte i den prektige, seremonielle franske hoffmusikken, som snart gjorde seg gjeldande i heile England – på kostnad av den tradisjonelle engelske musikken og den nyskapande italienske stilen som var på frammarsj i Europa.
Granneavsky
Henry Purcell var barokktidas største engelske komponist. Også hans komposisjonar har mykje fransk ved seg, særleg skodespelmusikken. Kor vidt han sjølv var medviten dette franske, er vanskeleg å seia. Men då han i 1683, på tampen av Karl IIs regjeringstid, lét sine fyrste tolv sonatar prenta, skreiv komponisten i føreordet at desse Sonnata’s of III Parts (slik står det på tittelsida) var noko heilt nytt i England. Han hadde «strevd etter å etterlikna dei mest namngjetne italienske meistrane» for slik å gjera «alvoret og tyngda deira kjend hjå våre landsmenn». Det var no nemleg «på høg tid å avsky det overflatiske og balladeaktige hjå grannane våre».
Med «grannar» er franskmenn meint. Det var den kunstla franske musikken Purcell ville til livs. Men kven var desse «mest namngjetne italienske meistrane»? Ein av dei må ha vore Arcangelo Corelli, som på slutten av 1600-talet reformerte den italienske instrumentalmusikken. Purcells sonatar er nemleg «triosonatar» for to fiolinar og basso continuo (besifra bass), ein kammermusikktype som Corelli standardiserte.
Arkaisk engelsk
For oss moderne lyttarar, som er vande med italiensk barokkmusikk (og dei mange «italianiserande» komposisjonane til utlendingar som Händel og Bach), kan det vera vanskeleg å oppfatta det radikale ved Purcells sonatar. For meg er det i alle høve meir fruktbart å «snu opp ned» på lyttinga, nemleg å fokusera på det spesielt «purcellske» ved musikken.
Den musikalske forma, sonaten, er italiensk. Men Purcells musikkspråk? Eg vil kalla det italiensk med sterk engelsk aksent. Me høyrer det godt i innspelinga frå 1995, der tidlegmusikkpioneren Christopher Hogwood leiar ensemblet sitt frå orgelet: Purcells fortetta harmoniar og uventa akkordskifte, dei asymmetriske fraselengdene og dei abrupte fraseavslutningane – alt dette er arkaiske stiltrekk frå gamalengelsk musikk.
Å tala framandspråk aksentfritt er jo vanskeleg for dei anglofone. Lyttar me til Purcell, merkar me at dette òg gjeld i musikken.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.
«Moren» utanfor Munchmuseet.
Foto: Heiko Junge / NTB
«Kva slags motiv hadde Emin for å støype ein salbar skulptur i bronse i tre utgåver under konkurransen?»
Hans Rotmo var ein flåkjefta rabulist og provokatør, skriv Audun Skjervøy.
Hans Rotmo (1948–2024)
«Det er eit før og eit etter Vømmøl Spellmannslag.»