Standard-
innspelinga

Henry Purcell:

Sonatas of Three Parts, 1683

Christopher Hogwood, orgel og leiing. L’Oiseau-Lyre 1995/2008/2016

Det er nok ikkje berre eg som treng tid til å venna meg til tanken: at ein Karl no er konge av Storbritannia. Nærare 350 år er gått sidan førre Karl, Stuart-kongen Karl II av England og Skottland, kom til makta i 1660. Far hans, Karl I, var blitt avretta elleve år tidlegare, og fram til «restaurasjonen», som gjeninnføringa av monarkiet blir kalla, hadde England vore republikk.

Karl II levde i eksil i Frankrike under den engelske borgarkrigen. Der utvikla han ein forkjærleik for fransk kunst og kultur, og då musikklivet i London blømde att etter restaurasjonen, engasjerte kongen helst franske musikarar. Desse var skolerte i den prektige, seremonielle franske hoffmusikken, som snart gjorde seg gjeldande i heile England – på kostnad av den tradisjonelle engelske musikken og den nyskapande italienske stilen som var på frammarsj i Europa.

Granneavsky

Henry Purcell var barokktidas største engelske komponist. Også hans komposisjonar har mykje fransk ved seg, særleg skodespelmusikken. Kor vidt han sjølv var medviten dette franske, er vanskeleg å seia. Men då han i 1683, på tampen av Karl IIs regjeringstid, lét sine fyrste tolv sonatar prenta, skreiv komponisten i føreordet at desse Sonnata’s of III Parts (slik står det på tittelsida) var noko heilt nytt i England. Han hadde «strevd etter å etterlikna dei mest namngjetne italienske meistrane» for slik å gjera «alvoret og tyngda deira kjend hjå våre landsmenn». Det var no nemleg «på høg tid å avsky det overflatiske og balladeaktige hjå grannane våre».

Med «grannar» er franskmenn meint. Det var den kunstla franske musikken Purcell ville til livs. Men kven var desse «mest namngjetne italienske meistrane»? Ein av dei må ha vore Arcangelo Corelli, som på slutten av 1600-talet reformerte den italienske instrumentalmusikken. Purcells sonatar er nemleg «triosonatar» for to fiolinar og basso continuo (besifra bass), ein kammermusikktype som Corelli standardiserte.

Arkaisk engelsk

For oss moderne lyttarar, som er vande med italiensk barokkmusikk (og dei mange «italianiserande» komposisjonane til utlendingar som Händel og Bach), kan det vera vanskeleg å oppfatta det radikale ved Purcells sonatar. For meg er det i alle høve meir fruktbart å «snu opp ned» på lyttinga, nemleg å fokusera på det spesielt «purcellske» ved musikken.

Den musikalske forma, sonaten, er italiensk. Men Purcells musikkspråk? Eg vil kalla det italiensk med sterk engelsk aksent. Me høyrer det godt i innspelinga frå 1995, der tidlegmusikkpioneren Christopher Hogwood leiar ensemblet sitt frå orgelet: Purcells fortetta harmoniar og uventa akkordskifte, dei asymmetriske fraselengdene og dei abrupte fraseavslutningane – alt dette er arkaiske stiltrekk frå gamalengelsk musikk.

Å tala framandspråk aksentfritt er jo vanskeleg for dei anglofone. Lyttar me til Purcell, merkar me at dette òg gjeld i musikken.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.