«Ikkje alle musikarar trur på Gud, men alle trur på Johann Sebastian Bach», sa den argentinske komponisten Mauricio Kagel. Eg kom til å tenkja på dette under Bachfest, som i år hadde ein ny vri: Publikum fekk utdelt eit forseggjort notehefte med alle koralane (salmane) som finst i Bachs andre kantateårgang. Denne såkalla «koralkantateårgangen» inneheld 66 einskildkantatar, som blei framførte på 16 konsertar i løpet av dei ti festivaldagane. Med noteheftet i hand blei tilhøyrarane oppmoda om å syngja med på tre salmevers i kvar kantate – til fullt orgel- og orkesterakkompagnement, leia av dirigenten.

På konsertane eg var på, stemde dei aller fleste i. Kor mange i den særs internasjonale lyttarskaren som går til kristen gudsteneste jamleg, eller reknar seg som kristne i det heile, veit eg ikkje. Men det er nok monaleg færre enn dei som song. Det som sameinte folk, var fyrst og fremst Bachs musikk.

Salmesyklus

Festivaltemaet i år var eit dobbeltjubileum: 500 år har gått sidan Luther i Wittenberg gav ut den fyrste evangeliske salmeboka og slik grunnla den stolte protestantiske songtradisjonen som framleis lever. Og no i juni det er 300 år sidan Bach byrja på sin mest ambisiøse kyrkjemusikalske syklus, koralkantateårgangen frå 1724 og 1725. Dette med å komponera kyrkjemusikk for alle sundagane og helgedagane i kyrkjeåret hadde han også gjort året før. Det nye med koralkantatane var at alle verka tok utgangspunkt i éin salme og var laga einskapleg etter fylgjande mønster:

Fyrst kjem ein stor kor- og orkestersats i polyfon stil, der den originale salmen blir sungen langsamt i éi av dei fire korstemmene, med mange nykomponerte motstemmer til. Så kjem ei rekkje resitativ (talesong) og ariar, som er poetiske omdiktingar av den originale salmeteksten, med nye melodiar av Bach. Som avslutning kjem så atter eit salmevers, no i form av ein enkel, firstemmig korsats med salmemelodien i sopranstemma. Det var i desse avslutningsnummera me som publikum fekk syngja med – slik skikken også var ved kantategudstenester i mange tyske byar i barokken.

Ryggrada

Omfanget imponerer: Dei nærare 160 framsyningane involverte 3700 utøvarar, fordelte på kring 60 kor, 40 orkester, 50 dirigentar og 200 songsolistar. Konsertserien med koralkantatane, der 30 kor frå fem kontinent medverka, danna «ryggrada» i programmet. Men festivalen baud også på annan musikk av Bachs komponistkollegaer og eldre tyske komponistar. Nemnast skal også dei mange gratis artistsamtalane og føredraga med renommerte musikkforskarar, arrangement som blei simultanomsette til engelsk via trådlause øyretelefonar som publikum får låna.

Det er dette som gjer Bachfest i Leipzig så spesiell: at det kunstnarlege og vitskaplege er bunde så godt saman – festivalens kunstnarlege leiar Michael Maul er òg ein av verdas leiande Bach-forskarar – og at me får oppleva musikken i Nikolaikyrkja og Thomaskyrkja, der thomaskantoren gjekk ut og inn i 27 år.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.