Musikkbok

Joshua Clover:

Roadrunner: A Song by Jonathan Richman and the Modern Lovers

Duke University Press

Går det an å skrive eit essay på vel 120 sider om ein rockelåt på vel fire minutt? Svaret er sjølvsagt ja. Somme songar ber i seg rike årar av kulturhistorie som leier den som er nyfiken nok, tilbake til eit spekter av kjelder – ei type utforsking ein også kan kaste seg ut i når det gjeld einskilde måleri, eller spelefilmar, til dømes, som rommar stadig nye djupner og klangbotnar.

At «Roadrunner», som Jonathan Richman skreiv i 1970, er ein slik song, er det liten tvil om for dei som les Joshua Clovers bok frå seint i haust. Utgivinga er ein del av ein ny spanande serie frå Duke University Press som har fått namnet Singles.

Då Richman og The Modern Lovers gjekk i studio og spela inn songen i 1972, var det med John Cale som produsent, og det resulterte i ein singel som kom ut fire år før debutalbumet The Modern Lovers (1976). Bakgrunnen for «Roadrunner» vil nok elles alt vere kjend for somme av dei som har lytta til Richman opp gjennom åra.

Ungdomstid

Låtskrivaren voks opp i ein forstad utanfor Boston, og ein viktig del av ungdomstida var formålslause bilturar med radioen på. Songen er ein ode til denne opplevinga, til timar i det kalde kveldsmørkeret som kanskje spela ei større rolle enn ein skulle tru: «It helps me from being alone late at night», syng Richman, og det er vanskeleg ikkje å tru på han. Stemningane i «Roadrunner» har ikkje gått ut på dato, heller ikkje her heime, det er berre å sjå eit par episodar av Rådebank for den som måtte tvile.

Den mest openberre songen i verda, og den merkelegaste, skreiv Greil Marcus om «Roadrunner» i klassikaren Lipstick Traces: A Secret History of the 20th Century (1989). Med sin omfangsrike kunnskap og auge for det store, kulturelle biletet kan Joshua Clover minne litt om Marcus, ikkje minst i evna til å assosiere på tvers av estetiske uttrykksformer og idéhistorier. I Clovers øyre er «Roadrunner» ein invitasjon til å oppdage heile den kulturelle og politiske konteksten songen veks ut av – og reflekterer, noko som mellom anna omfattar framveksten av bilismen og eit nytt forbrukarsamfunn, for å nemne noko.

Underhaldande

Om det høyrest tørt ut, så er det ikkje det, for Roadrunner er ei underhaldande lita bok, for dei som er godt over gjennomsnittet interessert i rockemusikk, eller i Richman. Clover er glad i å ta med lesaren inn i det som først kan verke som ein digresjon, for så etterpå å vise seg verkeleg å kaste lys over det han skriv om, og få lesaren til å forstå det på ein ny måte.

Ofte diskuterer han noko fram og tilbake, og konkluderer, før han ombestemmer seg igjen, slik at han i siste instans har fått understreka kor engasjerande det tvitydige og usikre i seg sjølv kan vere. Når han skil mellom to typar «rocke-minimalisme», til dømes, og knyter den eine til Velvet Underground og den andre til Chuck Berry, vert det viktig, fordi Richman først tok etter førstnemnde, og deretter kom til å la seg inspirere meir av sistnemnde.

Dette leier Clover vidare til ein diskusjon om Berrys «Maybellene» er å rekne for den første rockelåten nokosinne. «Anyone who takes a position in these debates is bound for sorrow», skriv han, «a fact well known to students of first things». Å leite etter urkjelder eller opphav er eit blindspor, slår han fast, før han til slutt likevel konkluderer: «But maybe it’s ’Maybellene’.»

Via slike essayistiske omvegar teiknar Clover i løpet av denne vesle boka opp eit stort kart, utan å miste av syne at rockemusikken ikkje er noko ein skal ta for alvorleg – samstundes som det ikkje finst noko meir alvorleg enn rockemusikk. Eg trudde eg hadde høyrt «Roadrunner», men eg hadde visst ikkje det – i alle fall ikkje slik Clover får meg til å høyre songen.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.