Film

Regi: Sofia Coppola

Priscilla

Bergen internasjonale filmfestival

Med: Cailee Spaeny, Jacob Elordi

Finst det ein meir einsam stad enn dette? Spørsmålet reiser seg eit stykke ute i Priscilla, Sofia Coppolas spelefilm om Priscilla Presley (gneistrande spelt av Cailee Spaeny), i ei scene der ho går rundt i heimen Graceland, mutters åleine – noko ho skulle gjere mang ein gong i løpet av åra saman med Elvis Presley. 

Det dreier seg om ei heilt eiga einsemd, og ein særeigen isolasjon, som Coppola, som har bygd filmen på Priscilla Presleys memoarar Elvis and Me (1985), skildrar med tolmod og presisjon. Ikkje ein einaste Elvis Presley-song figurerer i spelefilmen i originalversjon, og filmen kan dermed knapt kallast ein musikkfilm. Når han likevel får omtale på desse sidene, er det fordi han seier noko viktig om rockens og populærkulturens mytedanning, og dei menneskelege kostnadene denne fører med seg.

Kvasireligiøs dyrking

Kritikaren Steven Hyden lèt seg inspirere av Joseph Campbells Helten med tusen ansikter når han hevdar at det gir meining å tenkje på rockestjerner som gudar som vert utsette for ei kvasireligiøs dyrking.

I tilfellet Elvis Presley har det vore skrive mykje om dette lenge før Hyden gav ut Twilight of the Gods i 2018. Då Presley døydde i 1977, var hendinga som ein slags «stille eksplosjon», skreiv Greil Marcus i Dead Elvis: The Chronicle of a Cultural Obsession (1991), der bitane som var att, endrar form igjen og igjen.

Ted Harrisons The Death and Resurrection of Elvis Presley (2016) dokumenterte eit levande Presleyiana, med ei vedvarande, intens global interesse for all things Elvis, ikkje minst med full rulle på Graceland, der Priscilla Presley har spela ei meir sentral rolle i forvaltninga enn det mange veit. Same år som Harrisons bok kom ut, vart det opna eit stort hotell og eit gedigent underhaldningskompleks i det som har vorte eit Elvis-tematisert nabolag på Elvis Presley Boulevard.

Coppola lukkast

Formålet med Priscilla er å gi oss eit bilete av menneska som er fanga i rollene sine i denne gudeverda, som altså sjølv i dag er kulturindustri i stor skala.

Det lukkast Coppola langt betre med enn Baz Luhrmanns Elvis (2022). Priscillas lagnad, som fekk ein sentral plass i Peter Guralnicks definitive tobandsbiografi om Elvis Presley (1994 og 1999), forsvann i Luhrmanns spetakkel, men her kjem vi verkeleg bak fasaden (og Jacob Elordis Elvis er den beste som har nådd eit kinolerret).

Ved å vise oss det som utspelar seg frå Priscillas sårt trengde perspektiv, fortel Priscilla noko som er viktig og strategisk underkommunisert av det korporate Elvis Presley Enterprises, som nok var meir begeistra for Luhrmanns versjon. I Priscilla får det tragiske og dysfunksjonelle – inkludert eit omfattande pillemisbruk, og Priscilla Beaulieus altfor unge alder då Elvis først peika henne ut – ein heilt sentral plass, når historia endeleg vert fortald slik, eit halvt hundreår etter at ekteskapet gjekk i oppløysing i 1973.

Filmen inngår i ein stadig aukande kulturproduksjon – ein ny sesong av The Crown er til dømes rett rundt hjørnet – som tematiserer korleis det å vere ein celebritet kan øydeleggje menneske, på ein måte som kan verke ubønhøyrleg og uunngåeleg, nett som i tragedien.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar, professor ved Universitetet i Bergen, og fast musikkskribent i Dag og Tid.