Danserekkjer
Nils Anders Mortensen spelar Bachs «klaverpartitaar» på moderne flygel.
J.S. Bach-statuen utanfor Thomaskyrkja i Leipzig.
Foto: Sjur Haga Bringeland
CD
Johann Sebastian Bach:
Partitas Nos. 1, 5 & 6
Nils Anders Mortensen,
klaver. LAWO 2023
På same måten som ortografien ikkje var standardisert på 1700-talet, kunne éin og same tingen òg ha mange ulike nemningar. I musikken merkar ein det på måten ulike musikalske former blei omtalte på. Rekkjer av dansesatsar blei som regel kalla «suitar». Men dei kunne også kallast «ouverturar» (med namn etter opningssatsen, som ofte var ein ouverture). Eller dei blei kalla «partitaar», noko som er tilfellet i Johann Sebastian Bachs (1685–1750) Seks partitaar for klaver, BWV 825–830. Samlinga, som også går under namnet Clavierübung I, blei utgjeven som «opus 1» på eige forlag av Bach i Leipzig i 1731.
Omstendeleg
Partita nummer 1, 5 og 6 har den norske pianisten Nils Anders Mortensen no spelt inn på plate. Han nyttar moderne konsertflygel, og ikkje cembalo, som var det vanlegaste klaverinstrumentet på Bachs tid. Generelt sett føretrekkjer eg å høyra slike franske dansesatsar på originalinstrument, noko som delvis har med måten ein «bryt» akkordane på å gjera, men særleg med ornamenta. Dei langsame satsane er fulle av ornament som inneheld mange tonar, men likevel skal spelast som éin melodisk figur, framført som éin retorisk gestus.
Slikt er lettare å få til på cembalo. På moderne klaver tek liksom ornamenta for mykje plass: Dei blir fort overtydelege og omstendelege, dei skiplar den melodiske framdrifta i frasen og mister slik «garnityrfunksjonen» dei bør ha. Likevel skal det seiast at Mortensen får det temmeleg bra til i si Bach-tolking. «Sarabanden» er den langsamaste satstypen i partitaane. Sarabanden i Partita nr. 1 i B-dur har fin flyt både i hovudmelodien og i dei små, utsmykkande løpa som prydar han. Trillane er derimot meir problematiske. Ein kan jo ikkje lasta Mortensen for at han spelar på det instrumentet han gjer, men på flygelet læt trillene litt for mykje som maskingeværknatring. Det har med snøggleiken dei blir spelte på å gjera, og med lydstyrken. I snøgge satsar høver slike knatrande triller betre.
Fine fugar
I partitaane sine nyttar Bach hovudsakleg ei fransk form, men stilen i einskildsatsane er ofte like mykje italiensk som fransk. Og så kjem det rett som det er botnsolide tyske fugar, gjerne under satsnamnet «Gigue».
Denne stilrikdommen gjer at det meste læt flott på moderne klaver; ein god fuge gjer seg jo framifrå på flygel, sidan ein der kan framheva einskildstemmene ved hjelp av dynamikk (i motsetnad til på cembaloen). Mortensen er på sitt sterkaste i desse fugane, særleg i dobbeltfugen som avsluttar Partita nr. 5 i G-dur, der artikulasjonen og dei klårt disponerte fraselengdene skaper vakker klårleik i satsen.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Johann Sebastian Bach:
Partitas Nos. 1, 5 & 6
Nils Anders Mortensen,
klaver. LAWO 2023
På same måten som ortografien ikkje var standardisert på 1700-talet, kunne éin og same tingen òg ha mange ulike nemningar. I musikken merkar ein det på måten ulike musikalske former blei omtalte på. Rekkjer av dansesatsar blei som regel kalla «suitar». Men dei kunne også kallast «ouverturar» (med namn etter opningssatsen, som ofte var ein ouverture). Eller dei blei kalla «partitaar», noko som er tilfellet i Johann Sebastian Bachs (1685–1750) Seks partitaar for klaver, BWV 825–830. Samlinga, som også går under namnet Clavierübung I, blei utgjeven som «opus 1» på eige forlag av Bach i Leipzig i 1731.
Omstendeleg
Partita nummer 1, 5 og 6 har den norske pianisten Nils Anders Mortensen no spelt inn på plate. Han nyttar moderne konsertflygel, og ikkje cembalo, som var det vanlegaste klaverinstrumentet på Bachs tid. Generelt sett føretrekkjer eg å høyra slike franske dansesatsar på originalinstrument, noko som delvis har med måten ein «bryt» akkordane på å gjera, men særleg med ornamenta. Dei langsame satsane er fulle av ornament som inneheld mange tonar, men likevel skal spelast som éin melodisk figur, framført som éin retorisk gestus.
Slikt er lettare å få til på cembalo. På moderne klaver tek liksom ornamenta for mykje plass: Dei blir fort overtydelege og omstendelege, dei skiplar den melodiske framdrifta i frasen og mister slik «garnityrfunksjonen» dei bør ha. Likevel skal det seiast at Mortensen får det temmeleg bra til i si Bach-tolking. «Sarabanden» er den langsamaste satstypen i partitaane. Sarabanden i Partita nr. 1 i B-dur har fin flyt både i hovudmelodien og i dei små, utsmykkande løpa som prydar han. Trillane er derimot meir problematiske. Ein kan jo ikkje lasta Mortensen for at han spelar på det instrumentet han gjer, men på flygelet læt trillene litt for mykje som maskingeværknatring. Det har med snøggleiken dei blir spelte på å gjera, og med lydstyrken. I snøgge satsar høver slike knatrande triller betre.
Fine fugar
I partitaane sine nyttar Bach hovudsakleg ei fransk form, men stilen i einskildsatsane er ofte like mykje italiensk som fransk. Og så kjem det rett som det er botnsolide tyske fugar, gjerne under satsnamnet «Gigue».
Denne stilrikdommen gjer at det meste læt flott på moderne klaver; ein god fuge gjer seg jo framifrå på flygel, sidan ein der kan framheva einskildstemmene ved hjelp av dynamikk (i motsetnad til på cembaloen). Mortensen er på sitt sterkaste i desse fugane, særleg i dobbeltfugen som avsluttar Partita nr. 5 i G-dur, der artikulasjonen og dei klårt disponerte fraselengdene skaper vakker klårleik i satsen.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.