CD

Heinrich Isaac:

Choralis Constantinus 1508

Ensemble cantissimo; Concerto Dell’Ombra; dir.: Markus Utz. Carus 2022

Eg har ofte tenkt på kor mykje lettare det er å identifisera seg med den bildande kunsten i renessansen enn med musikken frå same periode. Måleria til Leonardo og Botticelli har sjølvsagt løynd symbolikk. Men på det ytre planet er dei så estetisk inntakande at dei er blitt til popkulturelle ikon. Det same gjeld Michelangelo, med «Adams skaping» i Vatikanet og David-statuen i Firenze.

Med musikken frå denne tida, som me får på albumet Choralis Constantinus 1508, stiller det seg annleis. Her spelar og syng Ensemble cantissimo og Concerto Dell’Ombra under leiing av dyktige Markus Utz, som spesialiserer seg på renessansens vokalpolyfoni, altså den kunstferdig-intrikate kormusikken frå 1400- og 1500-talet.

Musikken har ein annan tonalitet enn vår (dur- og moll-systemet feste seg ikkje før på 1600-talet), men han kan sjølvsagt nytast reint klangleg utan kjennskap til stilen. Å skjøna formene – former som hjå dei bildande kunstnarane frå perioden altså verkar så sjølvsagde – er derimot vanskelegare.

Fyrste «komponist»

Forvitneleg er det difor å tenkja på at komponisten på plata, Heinrich Isaac (kring 1450–1517), gjekk i Firenzes gater samstundes med dei tre kunstnarane som er nemnde over. Han blei invitert dit i 1485 av Lorenzo de’ Medici il magnifico, byrepublikkens eineherskar som samla på både kunst og kunstnarar.

Isaac, som kom frå Flandern, var ein banebrytande komponist – også sosialhistorisk. Ulikt dei fleste av kollegaane var han ikkje geistleg, og han skal ha vore den fyrste musikaren i historia som eksplisitt blei kalla «komponist» i offisielle dokument.

Etter at Lorenzo døydde i 1492, og den fanatiske munken Savonarola innførte strengt teokrati i Firenze, tok Isaac seg arbeid som keisarleg hoffkomponist. Det spesielle her var at han ikkje «søkte på jobben». Det var den tysk-romerske keisar Maximilian som bad Isaac om å tiltre, og det på Isaacs vilkår: at han fekk bli buande i Firenze og ikkje måtte flytta til hoffet i Wien. Alt dette seier sitt om komponistens eksepsjonelle autonomi andsynes to av dei mektigaste herskarane i renessansen.

Blåsarar

Som albumnamnet seier, har repertoaret på plata med Konstanz å gjera, den sørtyske byen ved innsjøen Bodensee kloss i grensa til Sveits. Keisaren kalla inn til riksdag her i 1507, og Isaac fekk i oppdrag å skriva festleg kyrkjemusikk. Enkel trong ikkje musikken vera, for byens vidgjetne domkor og keisarens hoffkapell stod til rådvelde.

Komposisjonane, som byggjer på gregoriansk song, blir stilkunnig og vakkert framførte under dirigenten Utz. For å variera klangen er somme korstemmer dobla av blåseinstrument. Andre stader overtek jamvel blåsarane for mesteparten av koret, slik at éin songar får briljera solistisk. Den mest skifterike satsen er «Ave Maria» (spor 8), som har alt frå enkel tostemd song til fullt ensemble.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.