JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

MusikkMeldingar

Banebrytande

Heinrich Isaac trong ikkje leggja kompo­sitoriske band på seg i Konstanz i 1508.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Den sørtyske byen Konstanz, der Heinrich Isaac framførte messene sine i 1508. Utsnitt av kolorert tresnitt frå 1493.

Den sørtyske byen Konstanz, der Heinrich Isaac framførte messene sine i 1508. Utsnitt av kolorert tresnitt frå 1493.

Den sørtyske byen Konstanz, der Heinrich Isaac framførte messene sine i 1508. Utsnitt av kolorert tresnitt frå 1493.

Den sørtyske byen Konstanz, der Heinrich Isaac framførte messene sine i 1508. Utsnitt av kolorert tresnitt frå 1493.

3129
20220527
3129
20220527

CD

Heinrich Isaac:

Choralis Constantinus 1508

Ensemble cantissimo; Concerto Dell’Ombra; dir.: Markus Utz. Carus 2022

Eg har ofte tenkt på kor mykje lettare det er å identifisera seg med den bildande kunsten i renessansen enn med musikken frå same periode. Måleria til Leonardo og Botticelli har sjølvsagt løynd symbolikk. Men på det ytre planet er dei så estetisk inntakande at dei er blitt til popkulturelle ikon. Det same gjeld Michelangelo, med «Adams skaping» i Vatikanet og David-statuen i Firenze.

Med musikken frå denne tida, som me får på albumet Choralis Constantinus 1508, stiller det seg annleis. Her spelar og syng Ensemble cantissimo og Concerto Dell’Ombra under leiing av dyktige Markus Utz, som spesialiserer seg på renessansens vokalpolyfoni, altså den kunstferdig-intrikate kormusikken frå 1400- og 1500-talet.

Musikken har ein annan tonalitet enn vår (dur- og moll-systemet feste seg ikkje før på 1600-talet), men han kan sjølvsagt nytast reint klangleg utan kjennskap til stilen. Å skjøna formene – former som hjå dei bildande kunstnarane frå perioden altså verkar så sjølvsagde – er derimot vanskelegare.

Fyrste «komponist»

Forvitneleg er det difor å tenkja på at komponisten på plata, Heinrich Isaac (kring 1450–1517), gjekk i Firenzes gater samstundes med dei tre kunstnarane som er nemnde over. Han blei invitert dit i 1485 av Lorenzo de’ Medici il magnifico, byrepublikkens eineherskar som samla på både kunst og kunstnarar.

Isaac, som kom frå Flandern, var ein banebrytande komponist – også sosialhistorisk. Ulikt dei fleste av kollegaane var han ikkje geistleg, og han skal ha vore den fyrste musikaren i historia som eksplisitt blei kalla «komponist» i offisielle dokument.

Etter at Lorenzo døydde i 1492, og den fanatiske munken Savonarola innførte strengt teokrati i Firenze, tok Isaac seg arbeid som keisarleg hoffkomponist. Det spesielle her var at han ikkje «søkte på jobben». Det var den tysk-romerske keisar Maximilian som bad Isaac om å tiltre, og det på Isaacs vilkår: at han fekk bli buande i Firenze og ikkje måtte flytta til hoffet i Wien. Alt dette seier sitt om komponistens eksepsjonelle autonomi andsynes to av dei mektigaste herskarane i renessansen.

Blåsarar

Som albumnamnet seier, har repertoaret på plata med Konstanz å gjera, den sørtyske byen ved innsjøen Bodensee kloss i grensa til Sveits. Keisaren kalla inn til riksdag her i 1507, og Isaac fekk i oppdrag å skriva festleg kyrkjemusikk. Enkel trong ikkje musikken vera, for byens vidgjetne domkor og keisarens hoffkapell stod til rådvelde.

Komposisjonane, som byggjer på gregoriansk song, blir stilkunnig og vakkert framførte under dirigenten Utz. For å variera klangen er somme korstemmer dobla av blåseinstrument. Andre stader overtek jamvel blåsarane for mesteparten av koret, slik at éin songar får briljera solistisk. Den mest skifterike satsen er «Ave Maria» (spor 8), som har alt frå enkel tostemd song til fullt ensemble.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

CD

Heinrich Isaac:

Choralis Constantinus 1508

Ensemble cantissimo; Concerto Dell’Ombra; dir.: Markus Utz. Carus 2022

Eg har ofte tenkt på kor mykje lettare det er å identifisera seg med den bildande kunsten i renessansen enn med musikken frå same periode. Måleria til Leonardo og Botticelli har sjølvsagt løynd symbolikk. Men på det ytre planet er dei så estetisk inntakande at dei er blitt til popkulturelle ikon. Det same gjeld Michelangelo, med «Adams skaping» i Vatikanet og David-statuen i Firenze.

Med musikken frå denne tida, som me får på albumet Choralis Constantinus 1508, stiller det seg annleis. Her spelar og syng Ensemble cantissimo og Concerto Dell’Ombra under leiing av dyktige Markus Utz, som spesialiserer seg på renessansens vokalpolyfoni, altså den kunstferdig-intrikate kormusikken frå 1400- og 1500-talet.

Musikken har ein annan tonalitet enn vår (dur- og moll-systemet feste seg ikkje før på 1600-talet), men han kan sjølvsagt nytast reint klangleg utan kjennskap til stilen. Å skjøna formene – former som hjå dei bildande kunstnarane frå perioden altså verkar så sjølvsagde – er derimot vanskelegare.

Fyrste «komponist»

Forvitneleg er det difor å tenkja på at komponisten på plata, Heinrich Isaac (kring 1450–1517), gjekk i Firenzes gater samstundes med dei tre kunstnarane som er nemnde over. Han blei invitert dit i 1485 av Lorenzo de’ Medici il magnifico, byrepublikkens eineherskar som samla på både kunst og kunstnarar.

Isaac, som kom frå Flandern, var ein banebrytande komponist – også sosialhistorisk. Ulikt dei fleste av kollegaane var han ikkje geistleg, og han skal ha vore den fyrste musikaren i historia som eksplisitt blei kalla «komponist» i offisielle dokument.

Etter at Lorenzo døydde i 1492, og den fanatiske munken Savonarola innførte strengt teokrati i Firenze, tok Isaac seg arbeid som keisarleg hoffkomponist. Det spesielle her var at han ikkje «søkte på jobben». Det var den tysk-romerske keisar Maximilian som bad Isaac om å tiltre, og det på Isaacs vilkår: at han fekk bli buande i Firenze og ikkje måtte flytta til hoffet i Wien. Alt dette seier sitt om komponistens eksepsjonelle autonomi andsynes to av dei mektigaste herskarane i renessansen.

Blåsarar

Som albumnamnet seier, har repertoaret på plata med Konstanz å gjera, den sørtyske byen ved innsjøen Bodensee kloss i grensa til Sveits. Keisaren kalla inn til riksdag her i 1507, og Isaac fekk i oppdrag å skriva festleg kyrkjemusikk. Enkel trong ikkje musikken vera, for byens vidgjetne domkor og keisarens hoffkapell stod til rådvelde.

Komposisjonane, som byggjer på gregoriansk song, blir stilkunnig og vakkert framførte under dirigenten Utz. For å variera klangen er somme korstemmer dobla av blåseinstrument. Andre stader overtek jamvel blåsarane for mesteparten av koret, slik at éin songar får briljera solistisk. Den mest skifterike satsen er «Ave Maria» (spor 8), som har alt frå enkel tostemd song til fullt ensemble.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Frank Rossavik er sakprosaforfattar og kommentator i Aftenposten. Like før han fylte fire år, forsvann nesten all høyrsel.

Foto: Leikny Havik

BokMeldingar

Frank Rossavik har skrive ei rørande bok om korleis eit høyrselstap kan påverka kven du blir.

ErikMartiniussen
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold
Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Helsedirektoratet i Noreg tilrår same behandling for ME og kronisk utmatting.

Foto: NTB

Ordskifte

«I dag får ikkje ME-pasientane rett behandling.»

Bjørn K. Getz Wold

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis