Film

Regi: Lisa Cortés

Little Richard: I Am
Everything

USA, 2023

Året er 1972, og Little Richard sit ved tangentane der han vert intervjua av BBC. Pianospelet, røysta, utstrålinga, heile det ustyrlege, frigjerande vesenet som utfaldar seg på skjermen med slik kraft: Det vesle klippet som får opne Lisa Cortés’ film av året passar perfekt.

Skal du velje deg ein musikkfilm denne jula, kan du gjere verre val enn å få på Little Richard: I Am Everything, som til sjuande og sist vert ein film om langt meir enn musikk. Då Little Richard gjekk bort for tre år sidan, peika kritikaren og forskaren Tavia Nyong’o – ei av dei viktige røystene i filmen til Cortés – i eit minneord på korleis artistens svarte og skeive urkraft kan verte mobilisert mot den kvite nasjonalismen som har fått så stor politisk makt i USA.

Når I Am Everything kjennest så viktig her og no, er det ikkje berre fordi filmen maktar å vise kor fundamentalt og undervurdert avtrykket til artisten har vore, men også fordi Cortés insisterer på dei etiske og politiske implikasjonane som følgjer ein slik revisjon. «Fleire av oss bør kunne erkjenne og erklære kven vi er», seier forfattaren og forskaren Zandria Robinson – ei anna viktig røyst – mot slutten av filmen, utan den patosen vi ofte ser i slike dokumentarfilmar. Snarare kjennest det heilt rett og passande at akkurat I Am Everything insisterer på menneskeverd, idet forteljinga om Little Richard munnar ut.

Overskridande

Richard Wayne Penniman var grunnleggjande annleis, observerer Robinson, med referanse til klangbotnane i ordet queerness. Oddsa var store mot at han skulle verte Little Richard slik vi kjenner han: oppvekst med ein fot som var kortare enn den andre, i ein tolvbarns familie i eit bitte lite hus i Macon i Georgia, med ein far som fungerte som både diakon i ei baptistkyrkje, nattklubbeigar og heimebrentproduset.

Gutungen vart fødd inn i eit liv med motsetnader, og dei skulle det ikkje verte færre av i vaksenlivet, der både rocken og religionen drog i han og ikkje sleppte taket. Då han etter ei omvending fornekta legninga si på seinkvelds-TV, var det tungt for mange, særleg dei som kjende til dei verkelege røtene i hans overskridande, performative kraft.

Før Penniman vart Little Richard, framførte han musikk i drag som Princess LaVonne, og mellom dei som løftar han fram som eit skeivt ikon i denne filmen, finn vi Sir Lady Java. I omtalen sin av «Tutti Frutti» i The Philosophy of Modern Song (2022) spør Bob Dylan: Visste eigentleg Elvis kva han song om då han framførte låten på Ed Sullivans TV-program? Visste Sullivan det?

Ordet fruit refererer til ein mannleg homoseksuell, påpeikar Dylan, som også slår fast at båe Sue og Daisy er transvestittar. I filmen til Cortés får vi høyre om korleis Dorothy LaBostrie, som laga «Tutti Frutti» saman med Little Richard, måtte pynte kraftig på teksten undervegs, slik at han ikkje skulle verte grovare enn det den amerikanske hovudstraumen kunne tolerere: «Tutti frutti, good booty» vart til «Tutti frutti, oh rootie».

Motstridande impulsar

Cortés skrur frå kvarandre personaen og musikken og får fram dei motstridande, men definerande impulsane som bur i begge. Mellom komprimerte, effektive intervju med både celebritetar, forfattarar og forskarar og menneske som på ulike vis kom tett på Little Richard, finst det arkivopptak som rett og slett berre er gull. Her og der tolkar artistar kjende låtar, i sekvensar som illustrerer breidda i nedslagsfeltet. Somme gonger, som i «Tutti Frutti»-sekvensen, er montasjen kreativ og assosiativ på ein måte som kler musikken.

Då eg tidlegare i haust vitja barndomsheimen til Little Richard, i Macon, kom eg mutters åleine, og åleine vart eg til eg gjekk igjen, med unntak av den strålande formidlaren som følgde meg rundt i det vesle huset, som ein vel må seie berre til dels er autentisk (berre nokre plankar her og der er vel heilt originale, i ein bygning som har vorte flytta fleire gonger). Ein monitor viste kjende klipp, og vi vart ståande og sjå på – eg skulle ønskje at også forteljinga til Cortés fann vegen til den skjermen, plassert som han er i ein delstat der kampane skildra i I Am Everything langt frå er over.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar, professor ved Universitetet i Bergen, og fast musikkskribent i Dag og Tid.