CD

J.S. Bach:

6 Suites a Violoncello Solo senza Basso

Giuliano Carmignola, fiolin. Arcana 2023

CD

J.S. Bach:

Suites a Violoncello Solo senza Basso

Tormod Dalen, cello. Exordium 2021

Johann Sebastian Bachs (1685–1750) solomusikk for strykeinstrument er døme på antydingas kunst. På den eine sida utforska han her, meir enn nokon annan før han, yttergrensene for kva som lèt seg utføra på eit strykeinstrument reint teknisk. På den andre sida er musikken ein kompositorisk tour de force: Bach syner at det er mogleg å skriva subtil fleirstemmig musikk også for instrument som eigentleg er laga for å spela einstemmige melodiar.

Hint

Seks suitar for cello solo utan bass, BWV 1007–1012, er ei rekkje forspel og dansesatsar som truleg blei til kring 1720, medan Bach var hoffkapellmeister i Köthen utanfor Leipzig. Han var nok ute etter å attskapa den klanglege rikdomen frå orgel- og cembalomusikken – men med middel som altså eigentleg ikkje tillèt slikt. Sidan berre eit fåtal tonar kan spelast samstundes på cello, blir bassliner, akkordtonar og motstemmer ofte berre hinta om. Det er fyrst i fantasien til den merksame lyttaren at det fulltonande blir realitet.

Preludiet til den femte suiten er det sterkaste dømet. Bach komponerer her ein firestemmig fuge mest heilt utan å nytta dobbeltgrep, altså akkordar der to eller fleire strenger blir strokne samstundes. Ein skulle jo ikkje tru det var mogleg. «Ånda sin triumf over materien» kalla den romantiske Bach-biografen Philipp Spitta på 1800-talet slikt.

Piccolocello

At cellosuitane òg kan spelast på andre instrument enn vanleg cello, vitnar innspelingane med høvesvis italienaren Giuliano Carmignola og norske Tormod Dalen om. Carmignola framfører dei i arrangement for fiolin, medan Dalen tek i bruk violoncello piccolo, ein liten cellotype som var vanleg på Bachs tid, med fem strenger (i motsetnad til fire på moderne cello).

Carmignolas dobbeltalbum set høgast krav til fantasien. Basstonane kling jo så mykje lysare på fiolin enn på cello. Omarbeidinga er grundig og smakfullt gjord, og spelet er det ikkje noko å utsetja på. Men i dei rolege satsane – til dømes den intense sarabanden frå femte suite – saknar eg tyngda og alvoret som celloversjonen vanlegvis får fram.

Tormod Dalens framføring av den sjette suiten er mest interessant. Det er nemleg her me får høyra piccolocelloen. Dalen spelar det danseaktige preludiet muskuløst, med ustoppeleg driv og overtonerik klang som har noko lett metallisk-nasalt ved seg. Eg tykkjer det kling bra, særleg i satsane som har tydeleg dansekarakter, til dømes tredjesatsen «Courante».

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.