Litteratur
Oppsig i bislaget
Tormod Haugland gav frå seg odelen og vart forfattar. Denne helga er han årets Festspeldiktar på dei Dei Litterære Festspela i Bergen.
Tormod Haugland er festspeldiktar på Dei Litterære Festspela i Bergen 20.–22. mai.
Foto: Helge Skodvin
I Tormod Hauglands roman Om søvn og mørke (2019) kan vi lesa: «Dei friske var nærare døden enn dei sjuke, for det å leve utan sjukdom var umogleg. Det var farleg. (...) Å vere barn var å vere sjuk, og var ein ikkje sjuk, så vart ein det.» Romanens Tormod har talent for sjukdom: det å vera inne, gå i søvne, friskna til.
Opptur. No kunne han oppleva på ny, oppdaga, vera oppe, ja, desse opp-orda er sentrale hos Haugland. Barnet veks opp, og ungdomsopprøret kjem på sitt stillferdige vis. Eit sanseleg og balansert opprør – som eit feildrukke glas heimelaga ripsvin. Ei vaksenkraft blir oppdaga, og det inste lyset i sjela kjem fram i selskap med ei heil flaske vin på, akk, ustødig fot.
Og der sunnhordlandsforfattaren tar sentimentalt moped til samfunnshus og midthordlandsforfattaren set på kaffi medan hen tenkjer på krigen, dreg nordhordlandsforfattaren til «Kenteret» (C er K på radøysk) for å kjøpa greip og kolstift. Radøy-forfattar Tormod Haugland har ein natur å leva opp til (hadde odel på gard), men òg eit lerret å fylla (cand.art. grafisk illustrasjon), etter kvart ei side å skriva (skrivelærar ved Skrivekunstakademiet). Nordavinden hos denne forfattaren blandar frå telling via showing til writing med frå bonde via teikning til skriving.
Skrivekunsten til Haugland hentar syn og eufori i ripsvinens botnslam heller enn regntung pliktnakke mot fjøset. Her er ei vesaask undring, eit distansert temperament. Det er ei alvorleg insistering i prosaen, som likevel har opplette i seg, komedierestar, aldri flatt.
Forfattaren er då også heldig med arvematerialet, viser det seg. Kortvaksne tippoldemor Kari, Vesle-Kari, la godt lynne til grunn for seinare generasjonar der ho messa ut av bein, inn i stein om nokon hadde kr-opps-vondt. Og for Tormod: Ut av fjøs, inn i kunst. Ut av plikt, inn i dikt. Det jordfrie. «Det vart laga andre vegar for meg», skriv Haugland.
I Om livet på jorda (2021) utdjupar han det jordfrie: «Min måte å tenkje på var at sanninga låg i assosiasjonane, eg hadde fått denne vanen med å stole på sansane, det var derifrå tankane fann styring.»
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
