Sakprosa

Sylvi Listhaug:

Der andre tier

Kagge Forlag

Noka stor lesaroppleving ventar ikkje den som opnar Sylvi Listhaugs Der andre tier. Språket er flatt og uengasjerande, og store mengder sjølvrettferd trøyttar. Men så er dette ei bok som er skriven for å slå attende mot dei som tvinga henne til å gå av som statsråd tidlegare i år. Det er mykje urett som skal gjerast opp for.

Men det er òg vener som skal takkast. Sylvi Listhaug gløymer ikkje dei som har gjort henne urett, men heller ikkje dei som har vore til hjelp. Takken til ektemannen som har gjort politikarkarrieren mogleg, er språkleg litt keitete, men står fram som ekte og djupfølt, like eins takken til dei mange namngjevne i partiet som synte omsut for henne etter avgangen frå regjeringa, i tillegg til medarbeidarane gjennom mange år.

Boka fylgjer mønsteret for det som no er blitt sjangeren for halvvegs sjølvbiografiske politikarbøker. Det tek til med tilbakeblikk på oppveksten på Sunnmøre og vegen inn i politisk engasjement fram til stortingsmandat og statsrådspost, der det viktigaste er å syne korleis verdiar frå barndomen, arven frå besteforeldre og lokalsamfunn, har vore styrande for det ho har stått for.

Kampen mot EU-medlemskap i 1994 var det som vekte henne til å ta opp politikken og gå inn i Framstegspartiet. Det stod om Noregs sjølvstende og framtid. Innvandringspolitikken var ikkje det viktigaste. Først etter at ho fekk ansvar for dette feltet i partiet og «sett hvor mye juks det er, hvor urettferdig og skakkjørt systemet er», vart det klart for henne at dette var «det viktigste temaet for fremtiden».

Og stort sett handlar boka om innvandring, kor skadeleg for Noreg det er med innvandring av folk frå andre land og andre delar av verda, kor naudsynt det er å få stoppa flyktningar som vil busetje seg i landet vårt.

Kampen mot eliten

Rettare sagt: Hovudsaka for Listhaug er å klage over kor vanskeleg det er å kome til orde for dette som for henne er det einaste fornuftige synspunktet i denne saka: at vi må få stogga innvandringa som vil øydeleggje landet vårt. Faktisk er det vanskeleg for henne å kome til orde sjølv i si eiga bok, så stor plass som ho gjev til motstandarane.

Ho skildrar ein kamp mot ein elite av intellektuelle, mediefolk, kyrkjeleiarar, andre politiske parti og fyrst og fremst Arbeidarpartiet som gjer sitt ytste for å fylle opp landet med flyktningar og asylsøkjarar og ikkje tør ta opp det skadelege som fylgjer med. Kriminalitet, fattigdom, undertrykking av kvinner i islamske miljø og alt anna som innvandrarane tek med seg, i tillegg til at heile velferdsstaten er truga av utdelingar til innvandrarar som ikkje yter noko for fellesskapen.

Dette er det berre ho og Frp som har hatt vit og mot til å trekkje fram. Dei andre er for opptekne av å syne kor «gode» dei er, når dei ikkje beintfram har eigne økonomiske interesser i «asylindustrien».

Når ein tidlegare statsråd skriv bok, kunne det ha vore eit høve til å syne innsikt og kunnskap i feltet som ministeren har styrt, for verkeleg å slå motstandarane over ende. Det vert ikkje gjort i denne boka. Snarare kan lesaren undrast om dette verkeleg er alt eksstatsråden veit om sakene ho har stelt med.

Litt spreidd statistikk, tilfeldige (og i dei tilfella eg har kunna kontrollera, til dels klårt misvisande utvalde og attgjevne) utsegner frå sakkunnige, valde ut – som det synest – for å underbyggje konklusjonar som er dregne på førehand. Men så skriv ho òg at Frp er eit parti som kan tenkje sjølv. Vi treng ikkje fagfolk til å seie kva vi skal gjere og ikkje gjere. Kva skal ein med sakkunnskap når fagfolka berre dreg fram slikt som går mot det vi meiner?

Krossen

Det står ein god del i boka om kristentru. Den velkjende gullkrossen som Listhaug ber rundt halsen (eit kjært arvestykke, fortel ho), har fått prominent plass på omslagsbiletet. Men kva kristentrua tyder for henne sjølv, vil ho ikkje ut med. Det er ein privatsak mellom henne og Gud. Derimot nøler ho ikkje med å gå til åtak på kyrkjeleiarane som tek Jesus til inntekt for politikk som ho ikkje er samd i. Biskopane er «politikarar» og ikkje opptekne av teologi, men av skadeleg dialog med islam og vern av Lofoten og Vesterålen.

Det var betre før. I ei mildt sagt original tolking av reformasjonen seier Listhaug seg nøgd med «det klare skillet mellom staten og kirken» som vi då fekk. Det skulle vere slutt på at «kirken [skulle] styre over kongen eller myndighetene». Det vart – som vi andre veit – i staden omvendt. Og det passa Listhaug bra. Ikkje nokon skal fortelje henne kva Jesus måtte ha sagt som kunne ha noko å gjere med det ho driv med som privatperson eller politikar. Det vert ei privatsak mellom henne og Jesus.

No er det ikkje noko nytt i at lekmannskristne i Noreg ikkje vil gje biskopane autoritet til å tolke Jesu ord. Og vi skal ikkje gløyme at lekfolket lenge motsette seg religionsfridom. Bonderepresentantane var dei som heldt att på Stortinget i 1830- og 1840-åra.

Og faktisk handlar boka for det meste om religionsfridom. Kamp mot innvandring vert kamp mot islam. For Listhaug finst det lite av nyansar. Islam er skadeleg. Ein skadeleg ideologi som vi må halde utanfor landet vårt. Det står om heilt sentrale verdiar.

Vi må ta vare på Noreg for komande generasjonar. Listhaug er «stolt av de verdiene samfunnet vårt er bygd på, og er opptatt av at alle mennesker er like mye verdt og skal få leve ut sin frihet. Ingen religion eller kultur skal undergrave disse verdiene».

Fridom for Listhaug

Legg vi saman det som Listhaug skriv i denne boka, er det vanskeleg å sjå at ho vil ta vare på Noreg som vi kjenner det. Tvert om vil det vere store endringar i det verdigrunnlaget som landet byggjer på. Trusfridom og rettstryggleik for minoritetar vil verte innskrenka. Menneskerettar vil stå i fare. Listhaug ynskjer å fri seg frå den europeiske menneskerettskonvensjonen. Fridomen som ho skriv om, vil vere fridom til å gjere det som ho meiner er rett. Det finst eit «vi» som har rett til å bestemme over «dei andre».

Heile livet har Listhaug kjempa mot urett, skriv ho sjølv. Og for henne er det sjølvsagt at det er rettferdig at nordmenn har full råderett over dei rikdomane som Gud har gjeve oss, om det så er oljefondet bygd opp av det resten av verda har slite og strevd for å betale for det vi har pumpa opp frå Nordsjøen. Når dette er rettferdig, er det fordi vi nordmenn har fortent det. Vi arbeider meir. Vi har betre verdiar og høgare kultur. Vi har innretta oss meir fornuftig. Vi er – kort sagt – betre enn andre. Og dette må vi ha mot til å seie!

Det er i det minste ei ærleg bok Listhaug har skrive. Mange ­kommunikasjonsekspertar ville nok rådd henne til å freiste å stå fram som meir reflektert og kunnskapsrik.

John Peter Collett

John Peter Collett er professor i historie og fast skribent i Dag og Tid.