Lorck Schive Kunstpris 2019

Børre Sæthre, Eline Mugaas, Gunvor Nervold Antonsen og Torbjørn Rødland

Trondheim kunstmuseum
21. september – 19. januar

Sidan slutten av 1800-talet har Christian Lorck Schive og hustrus legat i Trondheim delt ut stipend til norske kunstnararar. I 2013 samla dei pengane til ei prisutstilling som skal visast annakvart år. På same vis som den britiske Turner-prisen får dei utkåra kunstnarane ein raus sum til å produsere verka.

Vi er margen

Som vanleg stiller kunstnarane ut i andre etasje i den vakre museumsbygningen i Bispegata 7. Vi går først inn i den store overlyssalen med store takvindauge som dei store lauvtrea utanfor bøyer greinene sine over og slepp dagslys inn gjennom.

Her stig vi inn i den dampande, frodige verda «Vi er margen» av Gunvor Nervold Antonsen (f. 1974). Menneskehøge hender strekker seg opp frå golvet, som blinde og famlande kjempar som vaknar på dommedag. Skulpturane er grovt skorne med motorsag og breier angen av nyfelt tre over heile salen. Dei høge veggane er dekte av svære, røffe teppe i grove lerretsmateriale og papir, nokre måla i kraftige fargar.

Installasjonen vert bunden saman av ei tjue minutt lang diktopplesing. Diktet er forma etter samtalar med tidlegare arbeidarar ved hjørnesteinsbedrifta i Rollag, den vesle bygda i Numedal der Antonsen bur og arbeider. Fabrikken KA Rollag vart lagd ned i fjor, etter førti års drift. Teksten problematiserer nedlegging av norsk industri og set spørsmålsteikn ved at det som er bygd opp gjennom eit fellesskap, vert flytta til utlandet for å gjere eit fåtal privatpersonar endå rikare.

Om vi ser på utstillinga medan vi lyttar til diktet, endrar verket karakter, dei tomme og uverksame hendene spenner mellom styrke og avmakt. Det er som om utstillinga snik seg under huda på oss. Vi kjenner på kroppen korleis det er å miste identiteten sin, konsekvensane av eit blindt jag etter profitt.

Det fiolette rommet

Når vi går vidare til Børre Sæthre (f. 1967), får vi ei kraftig miljøforandring. Golvet er dekt med eit fiolett, mjukt teppe, veggane er kledde med små paljettar som dirrar i vinden frå store vifter i taket. Paljettane reflekterer rommet gjennom eit praktfullt fargespel. Rundt om i lokalet står trekonstruksjonar som minner om gamaldagse spelmaskiner, men dei er tømde for teknologi, berre skala står tomme att. Over høgtalaren kling det i ei klokke. Børre Sæthre har skapt ein herleg uforståeleg installasjon som eg har lite lyst til å øydelegge med tolkingar. Her er det berre å gå rundt og nyte fargane, og samstundes undre seg over kva i all verda ein ser på.

Frimurarringen

Fotokunstnaren Torbjørn Rødland (f. 1970) stiller ut verk som på ulike vis tek føre seg det sårbare og skjøre: Knuste egg har fått funksjon som lysestakar, eit pyntefyrtårn er velta, ein person balanserer på eit lite bord. Her er også to foto av dresskledde menn med tau mellom hendene og mine til å kvele nokon. Men dei to er samstundes så gamle og skrøpelege at dei ikkje utgjer noko trugsmål.

Såleis er det også med den rike symbolbruken. Rødland har bygd opp komposisjonane sine av gjenstandar med rikt tolkingsinnhald, som egg og fyrtårn. I tillegg får ringar med symbol for fredsteiknet og for frimurarordenen sentrale plasseringar.

Men det vert uråd å ta symbola heilt alvorleg. I Rødlands foto er dei representerte med simple gjenstandar, det vi kan kalle kitsch. Såleis skurrar det når vi prøver å tolke motiva utover det vi faktisk ser føre oss. Symbola vert så å seie tappa for innhald. Fråværet av djupare meining vert forsterka av fotografiet i naborommet. Her stirer ein mann tomt mot oss, som i draume.

Det er ei underleg sterk utstilling med eit sterkt melankolsk drag.

Det beste til slutt

Det siste rommet er kanskje det minste, likevel er det aller mest spennande. Her har Eline Mugaas (f. 1969) sett inn ei mengd hyller i gips. Skulpturane er fint forma. Men dei er ikkje sette opp i rader med luft kring seg og kan såleis ikkje nytast som estetiske objekt. I staden er dei stabla saman som på eit lager. Dei skeive, slanke tårna er utan sokkel, og publikum kjem farleg tett innpå. Det er endåtil smale passasjar mellom skulpturane som lokkar oss altfor nær. Berre ei berøring er nok til å skjemme den glatte, kritkvite yta.

Her og der ligg små postkort som lokkar oss nærare, slik at vi går der med hjartet i halsen, redde for å gløyme oss eit ørlite sekund og knuse utstillinga.

I den andre delen av rommet vert det vist tre filmar. Ei kvinne prøver å balansere ei pappkasse på hovudet. Vi skimtar øvste delen av kassa, og hendene støttar kassa kvar gong ho vippar, resten er løynt av eit stort grått firkanta felt. Ho lukkast aldri i å finne det perfekte balansepunktet. I filmen er eit varmt, mjukt lys kontrast til den kalde, sterile måten han vert vist på. Filmen vert projisert mot ei glasplate som vert halden av svære, underlege stålinstrument. På ein forunderleg måte fungerer filmane og skulpturane som ei eining. Det er som om Mugaas har lagt ut leietrådar som det er opp til oss å finne ut av. Hadde eg sete i juryen, ville stemma mi gått til Mugaas. Eg har aldri sett ei liknande utstilling tidlegare.

Eva Furseth