Kunst

Knut Wold

Stein, tre og torv

Kunstbanken Hedmark
Kunstsenter, Hamar
24. august–6. oktober

Stein

Knut Wold (f. 1953) har fylt storsalen med noko som ved første augekast verkar som eit tilfeldig utval steinar. Ytene er ubehandla, på nokre veks det endåtil mose og lav. Her er gneis, larvikitt og gabbro, sterke steinartar som tusenåra har slipt ned til heilskaplege, glatte former.

Ser ein steinane frå sida, er det som om dei svevar over det blankpolerte golvet. Går ein nærare, oppdagar ein at dei er hola ut. For verkeleg å kunne verdsetje desse verka må ein la alle hemningar fare, trasse undrande blikk og leggje seg på golvet, slå på lommelykta på mobilen og stikke han innunder steinen. Først då oppdagar ein dei vakre holromma Wold har hogd ut. Der er det forma sirlege langsgåande riller over dei boga innerveggane. Det er tankevekkjande korleis kunstnaren har løynt det omfattande arbeidet under skulpturen, nærast som ei gåve til dei aller mest nyfikne av oss. Det er også imponerande at han har utforma og transportert arbeida inn i museet utan å skade yta.

Eg vart gåande og sjå på desse illusjonane av naturlege steinformer utan heilt å kunne setje ord på kva som gjer dei så dragande.

Wold har henta steinane ut av ei ryddingsrøys på heimgarden Sørum i Stange, der han òg har atelier. Gjennom fleire generasjonar har steinane blitt lempa til sides frå den dyrka marka, nokre ryddingsrøyser er endåtil frå yngre steinalder. Såleis fortel verka om kulturlandskapet. Det er ein stor kontrast mellom det mødesame arbeidet det i si tid var å bere vekk steinane, og dei svevande, uthola skulpturane Wold har laga av dei. Her har bildehoggaren teke tak i noko som i uminnelege tider har vore rekna som avfall, som må lukast vekk for at jorda skal kunne dyrkast. Korleis verka kan tolkast, er ikkje visst. Kan hende fortel dei om tradisjonar som er i ferd med å forvitre i eit stadig meir industrielt landbruk, om kulturlandskap som ingen lenger vil ha, og som gror att.

Tre

Inst i utstillingssalen ruvar to digre installasjonar som er bygde opp av kraftige tømmerstokkar. Verka minner om ruinar av gamle hus, men er utan opning til dører, noko som understrekar den reint skulpturale forma. Som steinane er også dette materialet henta på Sørum. «To stammer» (2000) er grovt hogde og enkelt lafta saman, ein byggjeteknikk med trådar attende til vikingtida. Teknikken går ut på å stable stokkar oppå kvarandre utan anna bindemiddel enn tyngdekrafta, noko som gjer bygningane svært mobile. Såleis kunne dei flyttast etter kvar det var behov for dei.

«Zinklaft» (2007) er utforma i ein nyare teknikk. Her er stokkane glattare og endane skrått skorne. Såleis kan novene sagast av, og hjørna vert rette. Teknikken vart brukt frå slutten av 1700-talet, då vi fekk sagbruk i landet. Teknikken vart særleg nytta til hus som skulle dekkjast med bordkleding.

Dei to installasjonane er kvitkalka, noko som framhevar dei vakre strukturane i dei glatte treflatene, og bind stokkane saman til heilskaplege former.

Torv

I eit mindre rom nedst i salen er ein terning av torvblokker bygd spesielt for utstillinga. Verket er inspirert av torvuttak som kunstnaren såg som gutunge. Også her viser Wold til gamle tradisjonar. Heilt fram til 1950-åra vart torv teke ut til brensel. Det tek lang tid før myra gror att, fleire stader er hola etter eldre tids torvtaking framleis opne.

Felles for dei tre temaa som Wold tek føre seg, er at det tidlegare var mindre press på ressursane enn i den industrielle utvinninga i vår tid. Det ligg store pengar i myrene. Det meste av hagejord som ein får kjøpt på hagesentera, er slett ikkje jord, men torv frå drenerte myrer. Problemet med vår tids utvinning er at ho nærmar seg rovdrift. Over fleire tusen år har myrene magasinert karbon. Når store areal med myr vert tekne, slepper store mengder klimagassar ut. I tillegg misser planter, dyr og fuglar som lever i myrene, heimane sine.

Såleis fortel Wold om kulturlandskapet, den vare balansen i naturen, utan så mykje som eit ord.

Eva Furseth