Utstilling

Brynhild Grødeland Winther:

Kunne ikkje forstå deg flytande…

Teikningar
Hå gamle prestegard
12. november 2022–15. januar 2023

Berre ein steingard og ei rullesteinsstrand skil havet frå prestegarden. Her gjekk ein gong hovudferdselen mellom Stavanger og Sørlandet. Den siste presten reiste i 1919, og frå 1983 har bustadhuset vore kafé og driftsbygningane utstillingslokale. Fram til 15. januar 2023 kan du sjå teikningane til Brynhild Grødeland Winther i ei av løene, som no har kvitmåla veggar og små vindauge mot havet og den høge himmelen.

Winther vaks opp på ein bondegard på Jæren, studerte treskjering i Ålesund og den samiske kunsthandverkstradisjonen duodji i Kautokeino, før ho i 2018 fullførte mastergrada ved Kunsthøgskulen i Bergen. Berre det siste året har ho hatt soloutstillingar i Bergen, Haugesund, Asker og no på Hå gamle prestegard. Verka er kjøpte inn av blant andre OsloMet og Koro.

Frå ope landskap

Veggane er fulle av svære teikningar. Dei fleste er på rundt 150 x 150 cm. Jo nærmare ein kjem, jo meir intens blir både mengda og typen informasjon. Om du tenkte at du skulle kvile blikket på teikninga «Anker 3», med fantastisk flotte hender, så blir du raskt forstyrra av at hendene held eit anker som igjen riv i ein organisk, rosa masse. På toppen av alt svingar det seg eit snirklande band av bokstavar. Som betraktar blir du ståande og vri på hovudet for å lese setningane. Orda er leitande og utforskande. Du møter ei uroleg sjel.

I dei fleste teikningane er det skapningar som er samansette av fleire dyr. Ein kunne tenkt at dette var fabeldyr, men heilskapen er vondare. Det eventyraktige beveger seg mot mareritt med vanskapningar, som ulven ved roret på den litle treskuta i teikninga «Plasser aldri kaktusen ved sida av vekkarklokka». Ulveøyra er teikna med ein enkel, raud strek. Er det den utspekulerte ulven i eventyret om Raudhette? Vidare er auga og resten av hovudet teikna meir realistisk, med ein snute som gradvis går over til skjelett med blotta tenner. Ikkje eitt sett med tenner, men to.

Er det ein referanse til Xenomorph frå Alien-filmane? Her har me i så fall to legendariske, kjenslelause monster. Dei er ikkje gode inst inne, og slutten er ikkje lukkeleg. Det er lite trøyst i at Winthers ulv har mennesketenner. Kanskje tvert om? Resten av kroppen er liten og søt, med ei bukse av blå himmel med kvite skyer.

Det meste er detaljert og naturtru teikna, men innimellom kjem det brot der frustrert rabling tek over, som i teikninga «Vatn heng ikkje på greip». Kontrasten er stor mellom den kontrollerte, sirlege streken som elegant får fram figurar med flotte fargar og skuggelegging, og den kraftige, mørke blyantstreken som uttrykker fortviling utan å likne på noko som helst.

Brynhild Grødeland Winther: «Plasser aldri kaktusen ved sida av vekkerklokka» (utsnitt), teikning, 2021–22.

Fantasi og umoral

Det å beskrive eit kaos av angst, begjær, synd og liding har ei lang historie. I framstillingar av helvete har kunstnarar lenge hatt fridom til å sleppe fantasien laus. Umoral var for ein sjeldan gong lovleg, i kunsten. Mange av motiva til Winther kan minne om måleria til den nederlandske målaren Hieronymus Bosch. Han er mest kjend for den tredelte altertavla «Lystenes hage» frå 1503–04. Her er den same oppløysinga av reglar og naturlovar, i stadig aukande grad når skildringa vandrar frå paradis til helvete.

Både på eiga heimeside og i utstillingsteksten skriv Winther at ho har Aspergers syndrom, og at dette kan skape utfordringar med språket. «Byttedyr» gir til dømes assosiasjonar til dyr som ein kan byte til noko anna som ein heller vil ha. På sitt vis kan dette fungere som drivkraft og inspirasjon. Winther skriv: «Teikning er mitt hovudspråk. Dette er berre eit frustrert forsøk på å ikkje bli totalt misforstått.»

I utstillingstittelen vrir ho uttrykket «å snakke flytande» til «å forstå flytande». I mange av teikningane er havet, fiskebåtar og fiskar fletta inn saman med monstera. Ein kan gruble på om det motsette av «flytande» akkurat her blir å søkke? Er havet noko ein kan sleppe seg ned i når landjorda blir for krevjande? Kan det absurde opplevast som enklare enn det kvardagslege nokre gonger? Lite er så truande som når det kjende og normale ramlar saman.

Brynhild Grødeland Winther: «Anker 3», teikning, 2021–22.

Støyter vekk

Teikningane er på mange måtar imponerande, men ved å la kvart vesen vere samansett av ulike delar, slepp ein også lett unna når det gjeld store og meir tekniske utfordringar som anatomi, proporsjonar og tyngdepunkt. Når det gjeld bruken av tekst, skal det lite til før det blir eit forstyrrande element. Best fungerer det når teksten er underfundig og mindre klandrande, som den bittersøte: «Fjellvettregel nummer 1: Ha alltid nok proviant og ekstra klede i tilfelle du ikkje vil snu.» Her er det opent og rom for å gruble vidare. I enkelte av teikningane skjer det så mykje at det går ut over både innhald og komposisjon. Vesena, saman med teksten, vil så mykje at dei truar med å utlikne kvarandre.

Det er ikkje tvil om at teikningane er både fantasifulle og godt utførte, men det er ein kvalitet som gjer større inntrykk på meg. Teikningane til Winther inviterer meg til å komme nær, til å studere detaljane og lese tekstane, for så å støyte meg vekk med det groteske og grenselause i neste runde. Dei er dermed ikkje direkte lette å like, og eg meiner at dette er den største styrken ved denne utstillinga. Det er alltid noko modig og fascinerande ved ein kunstnar som så tydeleg har sin eigen agenda og insisterer på dette viset, utan særleg omsyn til betraktaren. Dette lovar godt.

Mona Louise Dysvik Mørk

Mona Louise Dysvik Mørk er kunsthistorikar og musikar.