Utstilling

Susanne Fagermo:

Sammensatt, delt og transformert

KHÅK, Ålesund
29. oktober–22. november

Ålesundaren Susanne Fagermo (f. 1955) kjem frå ei slekt med tre generasjonar kunstnarar. Gjennom ei solid årrekke har ho markert seg som keramikar, fram til ho på tidleg 2000-tal tok eit uventa grep i tilværet. Då la ho frå seg kunsten og drog til sjøs. I meir enn ti år har Fagermo arbeidd på fiskebåtar, med berre 36 timar kviletid på land om gongen.

Først i 2018 vende ho attende frå havet for godt, kjøpte seg atelier og omnar i Ulsteinvik og tok til på ny frisk med kunsten. Sidan har ho arbeidd mot utstillinga Sammensatt, delt og transformert ved KHÅK i Ålesund.

Kanskje burde fleire kunstnarar teke seg ein solid kunstpause og såleis fått nytt blikk på prosjektet sitt. Resultatet har i alle fall blitt ei frisk og spenstig samanstilling av skulpturelle objekt og installasjonar i porselen. Fagermo miste heller ikkje noko av det tekniske grepet under det lange avbrekket. Handverket er solid, utstillinga er estetisk vakker å sjå på samstundes som objekta har mange tydingslag.

Kontrastar

Det er kunstnaren sjølv som har kuratert utstillinga. Måten verka er monterte og samanstilte på, gir verka eit ekstra løft. Dei sarte porselensgjenstandane er monterte i kraftige, rustne hyller av jern. Og dei høge, nærast gjennomsiktig tynne krukkene er sette oppå pidestallar med lange og slanke bein som bivrar om ein rører ved dei. Kontrasten til metallet gjer at vi opplever porselenet som ekstra sart og delikat.

Tematisk krinsar utstillinga kring bedrifta Norsk Teknisk Porselen i Fredrikstad, der ho har hatt fleire arbeidsopphald sidan 2018. Dei store røffe industriareala er ein ynda stad for kunstnarar, med ei rekke atelier og høve til å brenne keramikk i tre store omnar. Den eine omnen er heile 20 kvadratmeter stor.

Hammar av porselen

Fagermo, derimot, arbeidde saman med handverkarane ved Norsk Teknisk Porselen og tileigna seg såleis praktisk kunnskap med lange tradisjonar. Fagermo fann særleg interesse for gamle og tilsidesette støypeformer. Verka i serien 66158 (Porselenshammer) er støypte i ei slik form for teknisk porselen, og kvart verk har fått ulik dekor. Forma snor seg på raffinert vis, samstundes blir det eit lite mysterium. Vi ser tydeleg at dette er eit objekt tiltenkt eit særskilt formål, men i dag er det ingen som lenger veit kva det vart brukt til.

Med utstillinga ønskjer Fagermo å setje lys på at porselensindustrien er i ferd med å bleikne vekk. Ikkje berre i Noreg, men over heile Europa flaggar næringa ut eller vert utkonkurrert av bedrifter som held til i lågkostland. Såleis forsvinn ei viktig norsk industrihistorie, og ikkje minst ein kompetanse som har vore lært vekk frå meister til lærling gjennom generasjonar.

Sjølv om ho har fanga opp ein trend som vi står makteslaus føre, møter vi ikkje vemod i verka. Tvert om så struttar utstillinga av livskraft. Eg opplever arbeida som meiningsfull vidareføring av tradisjonen. Dersom kunnskap skal bevarast, må han kontinuerleg forbetrast, utfordrast og aukast. Dersom ein berre tek vare på og held ved like, slik det vert gjort på museum, er kunnskapen dømd til å forvitre.

Brøytestikker

Ein stor del av porselensarbeida som vert produserte ved Norsk Teknisk Porselen, vert nytta som isolasjon der det går straum. Til dette er porselen framleis særs godt eigna. I den store vegginstallasjonen «Transformasjon 1 (Bardunisolatorer)», er bardunisolatorar slipte til og monterte i rammer av stål. Desse isolatorane er eigentleg laga for å beskytte mot overspenningar i straumledingar. Her har Fagermo i staden fletta brøytestikker inn i porselensformene. Resultatet har blitt eit bivrande mønster av blomsterliknande, snøkvite former mot kraftig oransje plastrøyr.

Her tek Fagermo tak i to element frå kvardagen som vi sjeldan ensar utover sjølve bruksnytta. Ho løftar fram objekta som vakre og interessante, slett ikkje utan ein humoristisk snert. Installasjonen kan på leikent vis lesast som ein vernande talisman av vår tid. Dei fargesterke stikkene skal som kjent hjelpe bilførarar med å halde bilen på vegen i dårleg vêr, medan isolatorane vart utforma som eit vern mot skade.

Naudankeret

Det uredde og nyfikent eksperimenterande går att i utstillinga. Eit av dei underlegaste arbeida, «Påstand (skisse, drivanker)», ser ut som ein diger versjon av sorteringshatten på Galtvort frå Harry Potter-universet. Dette er det einaste verket i utstillinga som gir direkte assosiasjonar til havet og fiskebåtane som var slik ein stor del av kvardagen til Fagermo gjennom så lang tid: Den hatteliknande forma er eigentleg eit drivanker, ein reiskap som vert kasta i sjøen når vêret vert vanskeleg, og som både bremser farten og gjer farkosten betre å manøvrere. Frå ankeret heng små porselensobjekt i tynne trådar. Arbeidet er spennande å fabulere kring, utan at eg trur eg vil tilføre verket noko vesentleg om eg dristar meg til å tolke det. «Påstand (skisse, drivanker)» er eitt av fleire verk som er uferdige skisser.

Dei uvande samanstillingane av gjenstandar kunstnaren har funne og sett opp i nye samanhengar, er forfriskande innslag i den særleg varierte og innhaldsrike utstillinga.

Eva Furseth