Foto / videokunst / installasjon

Iiu Susiraja:

Dry Joy

Sørlandets Kunstmuseum, Kristiansand
13. februar–7. juni

Rett nok er Sørlandets Kunstmuseum stengt, som alt anna, men du får overraskande godt inntrykk om du vitjar den digitale versjonen av Dry Joy på nettsida til museet som vert lansert laurdag 4. april.

Eg er glad og letta over at eg rakk å få med meg Dry Joy før alt stengde ned. Eg har følgt den finske kunstnaren over lang tid på Instagram. Susiraja legg flittig ut fotokunst gjennom delingstenesta, bilde som raskt gjorde henne kjend langt utover landegrensene. Det vert likevel noko heilt anna å sjå ei diger separatutstilling med kunsten hennar.

Ein barokk kropp

Susiraja har skapt seg eit stort namn med arbeid vi ikkje har sett maken til. Som mange andre fotokunstnarar sentrerer ho kunsten kring sin eigen person, typisk nok meir eller mindre avkledd og i utfordrande positurar. Dette har vi sett i kunsten gjennom lang tid, interessant nok berre med vakre og veltrente aktørar.

Kroppen til Susiraja minner derimot meir om ei som barokkmeisteren Peter Paul Rubens ville fryda seg over å måle. 1600-talet var prega av svolt og sjukdom, såleis vart yppige kvinner med svære lår og hengande valkar beundra. Dei sanselege og djupt feminine skapnadene til Rubens struttar av sjølvtillit.

Men Susiraja prøver slett ikkje å plassere seg inn i ein barokk tradisjon. Tvert om stiller ho seg opp i demonstrativt ukledelege tablå. I underlege positurar skuler ho sminkelaus mot oss i verk etter verk, utan det minste forsøk på å pynte seg.

Ulvegrensa

Dette er eit soloprosjekt: Ho set opp tablået, set fotoapparatet på sjølvutløysar og poserer. Susiraja er eit kunstnarnamn, og det kan omsetjast til «ulvegrensa». Det viser til omgrepet finnane har om ringvegane som omgir Stor-Helsinki. I eit land som er endå meir hovudstadssentrert enn Noreg, vert det hevda at alt av sivilisasjon og kulturliv stoppar utanfor desse ringane. Det er interessant å sjå dette namnet i lys av kunsten hennar.

Det første verket vi møter i Dry Joy, fyller ein heil vegg: ein video der Susiraja gjentar setninga «I’m an Artist» medan ho festar klesklyper i armane. Frå det uttrykkslause andletet borar eit intenst blikk seg i oss. Korleis kan auga tolkast, som såre, bebreidande eller aggressive? Eg er usikker.

Dette verket har klare referansar til verka til Marina Abramowitz, som vert rekna som føregangskvinna for kunstforma performance der ein nyttar sin eigen kropp som utgangspunkt for kunstnarisk handling. Sidan syttitalet har den verdskjende serbiske kunstnaren pressa grenser, vist oss skakande, smertefulle kunsthandlingar. Abramowitz har skore seg opp med barberblad, piska seg og endåtil trekt ut negler, for å nemne noko.

Såleis set videoen «I’m an Artist» tonen for utstillinga. Klesklypene er nok vonde å setje i huda, men utstillinga handlar i langt større grad om ei indre, psykisk smerte. I resten av den svært omfattande utstillinga møter vi Susiraja i situasjonar som dei fleste ville opplevd som intenst audmjukande.

Fletteloff

I fleire av filmane klarar den finske kunstnaren noko som knapt nokon annan kunstnar har makta i den grad, nemleg å gje meg kjensla av fysisk ubehag. I ein av filmane formar Susiraja ein bolledeig til leivar, deretter smetter ho av seg behåen og flettar han inn loffen. I eit anna verk vert skoa sprøyta fulle av kremfløyte, når ho tek dei på seg tyt kremen ut over kantane. Det er noko med mat og tekstil som får alt i meg til å stritte imot. Samstundes vert eg sitjande og sjå filmane, endåtil fleire gonger, som om eg først ikkje trudde mine eigne auge. Som i filmen der ho urinerer skrevande over ei tromme, slik at strålane lagar ein liten melodi. Ein meir fryktlaus kunstnar skal ein sjå langt etter.

Det gode liv

Resultata har humor i seg. Med kraft og saft slyngjer Susiraja ut rikhaldige referansar til både populærkultur og kunsthistorie, utan at ein heilt kan finne ut av korleis desse uventa oppsetjingane kan tolkast. Som i eit fotoverk av fleire gamle tjukk-TV-ar med vasepynt på toppen. Kunstnaren har plassert seg på sida med eit fjernsynsapparat i handa. Ho er kledd i ei fargerik badedrakt og har eit hundeband om halsen. Bandet er festa i ein vase. Attom komedien ulmar ein urovekkjande undertone, det er truleg dette underliggjande som gjer verka så fengslande å sjå på.

I staden for å hisse seg opp over at ei stor dame vågar å vise seg fram på skamlaust vis, bør vi sjå nærare på temaa ho tek opp. Bilda set lys på kor snever kvinnerolla framleis er, og fleire av verka tematiserer einsemd på ein sterkare måte enn eg har sett nokon annan kunstnar lukkast med å gjere. Men Susiraja appellerer ikkje til medynk. Tvert om har verka noko skremmande og brutalt over seg, du tullar ikkje med den dama der. Ho skrotar venleiksidealet og køyrer på med heilt ville handlingar på ei scene av fargesprakande og sært
mønst­ra tekstilar.

Susiraja latterleggjer vår tid, hangen etter å finne idealiserande filter og kledelege vinklar, dragninga mot å brette ut eit fabelaktig liv på sosiale medium, framheve det fine og koste vekk alt anna. Dagens ideal om eit godt liv er høgthengande, nærast uoppnåeleg. Derfor gjer mange det nest beste, og konstruerer ein idealisert versjon av seg sjølve i sosiale medium.

Såleis røskar Susiraja opp i oss, og det er vanskeleg å sjå på sosiale medium på same vis etter at vi har stige ut av kunstmuseet. Det er kanskje det som provoserer aller mest?

Eva Furseth