Leo Tolstoy: Anna Karenina. Tri drjuge band. Vel, eg har aldri lese dette verket fyrr. Spanande, gripande. Har lang dragkraft. Spursmål mann–kvinne. Vel, eg skal ikkje segja meir.

No, etter eg har lese Anna Karenina (Kreutzersonaten og Krig og Fred har eg lese fyrr), skal det verta gildt å lesa Thomas Manns utgreiding um Goethe og Tolstoy.

Dei store, klåre dragi i forteljingi, det sentralt menneskelege, det som i røyndi er noko, gjeld noko for kvart einskilt menneske, og samfunnet òg, det er det Tolstoy skildrar. Han er ikkje estet. Kvar frå kom me? Kvar skal me? Kva er vondt, kva er godt?

Dette er evige spursmål for han. Kva er lukke? Kva er rettferd? Kva er menneskeverd? Klåre, greide umgrep, evige tankar som har rørt seg hjå menneski til alle tider. Jau, han har dei store linor. Sermerkt for Tolstoy er at han skildrar normale menneske, ikkje so mykje avvikarane, dei unormale, slik som Dostojevsky skulde gjera.

Tolstoy har sikkert lagt ned mykje i seg sjølv i Konstantin Levin. Tolstoys romanar har den store roi som høyrer naturi og årstidene til. Organiserande kraft sermerkjer Tolstoy, difor fell all tilgjerdsle og stas burt. Dolly, Kitty og Anna, desse tri kvinnone har mykje å fortelja deg.

Homér, Platon, Pindar, Shakespeare, Molière, Hamsun, Aukrust, Duun kunde lite og ikkje av framande språk. Men dei kunde sitt morsmål. Nietzsche meinte framande språk øydelagde øyro for morsmålet. Goethe meinte det motsette.

Hugs du er ein sjølvlærd mann, og det du gjer, vert dømt strengare enn det dei lærde gjer! Det er Aasen sine ord.

Dagbladet kjem til dagen, med Hammarlunds kvinnfolk- og brennevins-drøymande 50-åringar. «Vad Albert Engström angår, så har han varit en läromästare av särskildt slag för det lärelystnad svenska folket: han har bidragit åtskilligt till svenskarnas forråelse,» sa Ekelund.

Einsretta poesi, ja uppgåva er å sjokkera, noko anna tenkjer dei ikkje på i dag.

Kvar veke trykkjer vi eit utdrag frå Olav H. Hauges Dagbok 1924–1994, Samlaget 2000.