Kunstutstilling

Nordenfjeldske Kunstindustri­museum, Trondheim

Ta deg TID

13. juni 2020–31. januar 2021
Kurator: Solveig Lønmo

Det er tydeleg at det har vore hektisk verksemd attom dei stengde museumsdørene. Resultatet har blitt ei myldrande labyrintisk utstilling med meir enn 150 arbeid. Utstillinga er elegant utført, delt opp i tolv delemne som strålar ut frå eit midtpunkt, som timane på ei klokke. Det er tettpakka med verk på raude veggar, og delemna er skilde frå kvarandre av tunge, raude fløyelsgardiner.

Monteringa er så langt unna minimalismen og den reine utstillinga ein kan kome. Her er alt lov, friskt og nytenkjande. Det er ei leiken utstilling, her tek kuratoren sjansar og set saman tablå av gjenstandar som skurrar mot kvarandre, men på ein god måte, som rykkjer blikket vårt ut av vanen, så vi ser på nytt og undrar oss.

Det er godt å sjå at eit museum med ei så viktig og rikhaldig samling som Nordenfjeldske Kunst­industrimuseum vel å nytte store ressursar på å vise ho fram i ei hovudutstilling. Når dei set gjenstandar frå samlinga inn i nye kontekstar, oppdagar vi verka på nytt og finn nye samanhengar mellom dei. I utstillinga Ta deg TID står verka fram i full prakt.

Klokkene

Den første delen av utstillinga krinsar kring ein stor donasjon av klokker som museet fekk tidleg på 1900-talet. Eit gigantisk barokkskap er flytta inn i utstillingssalen og sett i stand. Her fungerer det som ramme for veggklokker av alle slag.

I ein monter attmed ligg ei eksklusiv førsteutgåve av verdas første leksikon (1762). Boka er slått opp på ei side som skildrar urmakarkunst, ved sida av er det strøydd 36 lommeur med praktfulle små kunstverk. Eitt er dekorert med mekaniske miniatyrar der gylne menneskeskapnader slår ørsmå hamrar mot kvar sine klokker for å minne eigaren om at tida går. Her er også ein engelsk stegteljar frå 1775, og vi som trudde dette var eit nymotens påfunn.

Det er utfordrande å ha omvisingar i desse tider. Derfor har kuratoren utarbeidd ein fyldig lydguide som ein kan ta med i utstillinga. Skildringane gir eit fint innblikk i verka så vel som dei ulike aspekta ved tid. Lydfilene ligg også på nettsida og kan nytast heimanfrå for dei som ikkje kjem seg til museet.

Her vert vi serverte små tankevekkjande kunnskapsfragment, som at fram til slutten av 1600-talet vart det halde rettssaker mot klokker som viste feil tid, og det kunne ende med at klokka rett og slett vart straffa med piskeslag. Dette vitnar om ei oppfatning av urverket som noko meir enn maskineri, med eigen vilje og tankeevne, eit ghost in the machine.

Vidare tek kuratoren føre seg elleve andre fasettar ved tid. Éin av dei er tidsbruk.

Raskt og langsamt

«Stol nr. 14» av tysk-austerrikske Michael Thonet er verdas første masseproduserte stol. Det vart produsert 50 millionar av den såkalla kaféstolen fram til 1930. Thonet utvikla teknikken laminering, som gjorde det mogleg å bøye trestavar ved hjelp av press og damp. Slik kunne han byggje elegante, lette, slitesterke og komfortable møblar som passa godt med moten, eit kraftig brot med den tunge, utskorne stilen som tidlegare hadde vore einerådande.

Stolen kunne endåtil flatpakkast og setjast opp med seks skruar. Stolen er symbol på den omfattande tidssparinga mange kunstnarar og kunsthandverkarar har medverka til. Møbelet viser òg til kafélivet, ein nyare måte å bruke tid på.

Her er også stilt ut fleire kunstverk der den omfattande produksjonstida vert ein sentral del av tolkingspotensialet. «Minneportretter» (2013) av Ann Kristin Aas er samansett av ei mengd små plater i handsaga bjørkefiner. Her har Aas saga ut formene til visne, rotnande haustblad og såleis fanga venleiken i noko som vi elles går forbi. Det deformerte har ein eigen estetikk, eit symbol på avslutninga så vel som transformasjonen til jord og nytt liv.

Verket «Heimstavn» (2019) av Veslemøy Lilleengen har eit nærskylt tema. Ho har teke fatt i den japanske teknikken dorodango, der jord, leire og strå vert elta, trilla og polert opp til blanke runde former gjennom ein særs tidkrevjande prosess. Dei femtito kulene er forma av jord frå heimgarden, ei jord som er pløgd gjennom fleire generasjonar før henne. Kulene dannar ei stillferdig hyllest til jordbrukarane.

Dei sårbare kulene ligg laust på ein låg sokkel, dei går lett sund. Det sårbare ved dei hintar om kor lett også matforsyningane kan skiplast.

Tidsbruer

Andre kunstnarar skaper ei tidsbru mellom eldre tids kunstverk og sine eigne kommentarar av dei.

Den norske keramikaren Irene Nordli har gjennom åra laga ei mengd versjonar av kjærleiksgudinna Venus. I versjonen «Pink Venus» har ho klatta ein seig, rosa glasur over den smekre langlemma skapnaden. Såleis viftar ho humoristisk med peikefingeren mot hangen til objektivering og vanetenking kring venleiksidealet.

Med verket skaper ho ei tidsreise frå det kjende måleriet «Venus’ fødsel» av den italienske renessansemålaren Botticelli, frå 1486, kan hende med eit mellomstopp ved eit silketrykk med same tittel av den amerikanske popkunstnaren Andy Warhol frå 1984.

Vasen som skal gå sund

Det mest treffande av alle verka i utstillinga er spart til slutt. I den store glasvasen «Things Change» (2015) av Maria Bang Espersen er det kapsla inn ein stein. Dette framandelementet vil ein dag, ingen veit når, øydeleggje vasen. Sjølv om vi granskar glaset på nært hald, er det uråd å fange opp den langsame prosessen vi visseleg er vitne til. Han kan når som helst eksplodere og etterlate seg ein trist haug med glasbrot. Verket utgjer ein elegant allegori over kor prisgitt vi er lagnaden. Same kor vi snur og vender på det, lever vi alle på lånt tid. Ingen kan garantere morgondagen.

Ta deg TID er ei spenstig utstilling som absolutt er vel verd å ta seg god tid i.

Eva Furseth

Eva Furseth er kunsthistorikar og fast kunstmeldar i Dag og Tid.