Drama

Regi: Christian Petzold

Transit

Med: Frank Rogowski, Paula Beer, Godehard Giese

Ved rein slump hamnar identitetspapira og eit par personlege brev tilhøyrande ein kjend tysk forfattar i hendene på Georg (Rogowski), som er i ferd med å forlata Paris før han blir deportert. Han kjem seg via tog til Marseille der enka til forfattaren, Marie (Beer), ventar på mannen. Ho veit ikkje at han er død, og at Georg har tenkt å forlata landet sjøvegen under namnet til ektemannen.

Overstemme

Det fyrste slåande ved denne gjennomgåande slåande filmen er grepet med å leggja andre verdskrig og den tyske okkupasjonen av Paris til vår tid. Det andre er den varme, saklege forteljarstemma som saman med klassisk pianomusikk dreg handlinga framover som ein film noir i fargar. Tradisjonen med voiceover er ikkje mykje brukt i moderne filmar, så effekten er med på å understreka stemninga av førtiåra i notid. Den observerande kommentatoren ser også meir enn det me gjer. Dei nøkterne ansiktsuttrykka vert følgde av setningar som «svolten var grufull», og dermed får me to lag av emosjonar, og det laget me ikkje ser, er minst like viktig. Alle skulle av og til hatt ei forteljarstemme.

Flyktig

Historia til filmen kjem også frå beste noir-tid. Nærare bestemt er boka Transit skriven i 1944 av den prominente tysk-jødiske forfattaren Anna Seghers, som sjølv flykta saman med mann og barn frå den franske hovudstaden til Mexico, der ho dreiv aktivt motstandsarbeid. Såleis kan Transit ved fyrste tanke framstå som Sehgers ferd mot fridom, ei historie ikkje ulik andre krigsforteljingar. Slike finst det diverre fleire av, uansett kva dato ein set på dei. Det å identifisera seg med fortvilinga og håpløysa er verre når ein sit trygt i kinosalen og aldri har følt denne angsten på kroppen. Akkurat så ufatteleg og samstundes uunngåeleg må det for mange, særleg jødar, ha kjenst i samtida. Og det næraste eg kjem til å skjøna det er alle syrarane som på mange vis har hatt det som vi, og som no er reduserte til ei stor, einsarta samling folk under merkelappen «flyktningar».

Presens

Hovudpersonen er ved fyrste augekast så lik Joaquin Phoenix at eg trur det er han som har lært seg tysk. Frank Rogowski lever nok godt med samanlikninga, og innsatsen hans som den vinglete Georg treng ikkje målast opp mot Hollywood. Informasjon om bakgrunnen til hovudpersonane er minimal, her er det notida som tel. Kampen for tilværet trumfar kva samansett menneske ein eingong var.

Nokon rein actionfilm vert Transit aldri, og til tider minnest eg den gongen eg såg operaen Madama Butterfly og tenkte «kan ho snart sjå til å døy eller?!» – mistolkingane og forviklingane vert tidvis i overkant for rastlause sjeler. Men for at det ikkje skal verta siste ord om ein djupt fascinerande film: Ikkje høyr på dei rastlause sjelene, det er lenge mellom slike unike filmatiske opplevingar som Transit.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er frilans kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.