Dokumentar

Regi: Margreth Olin

Fedrelandet

Med: Jørgen Mykløen, Magnhild Mykløen, Margreth Olin
Kinofilm

Den røynde dokumentarfilmskaparen Margreth Olin vender heim til foreldra for å følgje i fotspora til faren, Jørgen Mykløen. Åttifireåringen går flittig på tur i dei spektakulære fjella som omkransar Olderdalen i Nordfjord. Slik vonar han at han skal halde tritt med den ni år yngre kona si, Magnhild. Samtalane deira heime i stova og turane hans er rammene for ein ode til naturen.

Heimstaddiktet

Å sjå fjellheimen, fossane, breane og den grøne dalen i kinosalen er overveldande. Med BBC på laget får vi kjekke bilete av røyskatt, ugle, revebjølle, ørn, humle, elg, blåklokke, hjort og fjordingar. Naturen kler stort lerret. Det knakar i breen. Dei brusande fossane slår mot svarte knausar der eirgrøn mose trivst. Eg blir tyrst av å sjå Jørgen stikke handa i ein bekk med friskt fjellvatn.

Olin vekslar mellom skor i breen og den ru strukturen i hendene til far sin. Det er nesten som kameraet kjem borti huda. Ho legg fram visuelle argument for at vi høyrer til naturen. Det er ikkje ein turistbuss å sjå på veg til Briksdalsbreen. Berre ein kort visitt til nabodalen og Lodalsulukka i 1905 og eit par arkivfoto bryt forteljingane og turane.

Hugnaden til heimtraktene er sterk. Med ein god dose nostalgi knytt til slike landskap er ein godt budd til å nyte bileta. For andre sit nok fort filmen i vranghalsen på grunn av overdosen med nasjonalromantikk. Men dei som har sett De andre (2012) om mindreårige asylsøkjarar, veit at Olin ikkje er nokon nasjonalist.

Fjellfolk

Samanliknar vi med fjelldokumentarfilmar frå USA, som det finst mange av, er innstillinga til Jørgen motsett. Dei følgjer helst klatrestjerner som skal erobre fjell. Jørgen er ikkje ein bråkjekk kar som søkjer risiko. Han ser at han er liten. Dei store bileta med mannen ligg nærare «Langt, langt borte saa han noget lyse og glitre» av Theodor Kittelsen enn «Vandreren over tåkehavet» av Caspar David Friedrich. Kameraet trekker seg unna for å få fram kor enormt landskapet er, og kor liten Jørgen er. Men mannen ruvar tvillaust i livet til filmskaparen.

Ho lyttar medan det trillar ut livsvisdom frå faren. Magnhild spelar andrefiolin, men syng om fager kveldsol. Ho og mannen dansar saman med bålet knitrande bak seg ved vatnet på jonsokaftan. Musikken til Rebekka Karijord er kraftfull, mellom sakral stemning og leikande feler som høyrer heime i traktene. Olin tyr til sakte film og runde på runde med kamera som flyg over brear og fjell. Det er pompøst. Patos vaker under pietistiske erfaringar.

Dei nære ting

Olin har vore ein av dei leiande regissørane innan norsk dokumentarfilm i rundt tjuefem år. Ho viste teft for det intime med dei tidlege filmane Dei mjuke hendene (1998) og Kroppen min (2002). Filmane hennar har ofte hatt stor suksess, som med portrettfilmar av kjende figurar i Mannen fra Snåsa (2016) og Selvportrett (2020).

Ho retta eit respektfullt blikk mot born i Barndom (2017). No hyllar ho dei eldste. Fedrelandet er eit personleg postkort til familien frå ein regissør som ikkje skyr sterke kjensler. Olin slepp unna med å ause kjærleik over røtene sine i rik mon. Til liks med Jørgen må eg berre ovundre naturen.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor i latinamerikansk kultur og historie ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.