Festival de Cannes

Cannes 16. til 27. mai

Som vanleg pregar overflod av pengar og dårleg smak gatene i Cannes under den store filmfestivalen i mai. Det kryr òg av kjekke filmfolk og -nerdar frå heile verda. For ein entusiast er det artig å støyte på Pedro Almodóvar i eit smug, og sjå gullpalmevinnaren frå i fjor og juryleiaren i år, altså Ruben Östlund, skubbe på barnevogna i sola.

Det er trongt i gangen på veg til toalettpause med frenetiske folk med mobilkamera på, fordi The Weeknd er på veg forbi. Kjendisfaktoren er eit sentralt element på den viktigaste filmfesten i verda.

Programmet har som alle andre år flust av ringrevar som er kjende for kinopublikummet i Noreg. Dei blir å sjå igjen. Asteroid City av Wes Anderson og Indiana Jones and the Dial of Destiny av James Mangold kjem alt i juni. Monster av Hirokazu Kore-eda, May December av Todd Haynes, Killers of the Flower Moon av Martin Scorsese, The Old Oak av Ken Loach og Fallen Leaves av Aki Kaurismaki har òg fått norsk kinodistribusjon.

Det er litt av ei liste. Fleire er garantert på veg. Sidan dei største namna uansett kjem på norske kinoar, er det kjekkaste i Cannes å jakte på filmar av ukjende regissørar, gjerne frå land vi sjeldan ser film frå, og som truleg berre får festivalvisningar hjå oss.

Reiselysta

Ein kjenner seg heldig når ein kan starte 17. mai med ei rekkje filmar som tek oss med til Kapp Verde, Mongolia, Marokko og Malaysia før ein rekk å skåle for Grunnlova. I den dels sjølvbiografiske Ama Gloria av Marie Amachoukeli blir ei seks år gamal fransk jente med kvinna som har passa på ho heile livet, heim til Kapp Verde for ein siste sommar. Formidabelt barneskodespel, varme sommarminne og sterke kjensler sender tankane til Charlotte Wells’ Aftersun, som var ei openberring i Cannes i fjor.

Mongolske If Only I Could Hibernate av Zoljargal Purevdash har òg bøttevis med sjarm og briljante born. Tenåringen Ulzii er eit fysikkgeni som må ta vare på to småsøsken i djup fattigdom. Det er ikkje lett å halde varmen gjennom vinteren i jurten i utkanten av Ulan Bator. Hounds av marokkanske Kamal Lazraq er lagd til underverda i Casablanca. Far og son er ganske harmlause småskurkar, men når ein muskelbunt i same sjiktet døyr under ei keitete kidnapping, er det duka for ei spennande ferd gjennom natta for å redde skinnet i ein solid krimthriller.

Amanda Nell Eu er første malaysiske kvinne i Cannes med debutfilmen Tiger Stripes. Filmen er ei herleg blanding av skrekk og komedie. Den ustyrlege tolvåringen Zaffan får mensen og byrjar utvikle nokre rare tigertrekk. Både denne og Ama Gloria er del av kritikarveka for ferske filmskaparar.

Filmen til Amanda Nell Eu som hadde premiere i Cannes, er den første filmen av ein malaysisk kvinneleg regissør nokosinne i festivalbyen.

Foto: Foo Fei Ling / Ghost Grrrl Pictures

Her finn vi òg eit framifrå tidsbilete av serbisk oppvekst i Jugoslavia i 1996 med ei mor som er partitalsperson for Slobodan Milosevic i Lost Country av Vladimir Perisic. Jasna Duricic, kjend frå Oscar-nominert Quo Vadis, Aida?, er igjen strålande som mora. Same program byr på eit fengslande feministisk arvedrama frå Jordan med Inshallah a Boy av Amjad Al Rasheed. Det er første gong ein film frå Jordan er i Cannes.

Fleire filmfolk

Ein får i det heile ei kjensle av at fleire har kome med i år. At sju av dei tjueein filmane i hovudkonkurransen er regisserte av kvinner, er eit steg opp, sjølv om det ikkje er imponerande likestilling. Fransk-senegalesiske Ramata-Toulaye Sy er den einaste debutanten der med vakre Banel & Adama. Ho har laga eit visuelt vakkert romantisk drama frå nord i Senegal om eit par som strittar mot tradisjonar. Lokale skodespelarar utan erfaring gjer gode jobbar på språket pulaar, ein fulfuldevariant.

Filmen om den seks år gamle jenta som mistar barnevakta si, av den franske regissøren Marie Amachoukeli, opna kritikarveka i Cannes.

Foto: Pyramide International

Afrikansk film blomstrar. Den belgisk-kongolesiske rapparen og kunstnaren Baloji har laga eit fascinerande og flott drama frå Den demokratiske republikken Kongo med Omen. Spenstig stil og snedig omgang med det åndelege gjev smart innsikt. Ein kongolesar vitjar saman med den belgiske kjærasten sin for å levere medgift, men blir skulda for trollskap.

Omfattande produksjon

I Amerika har produksjonen alltid vore omfattande. Den argentinske auteuren Lisandro Alonso har sydd saman ei dvelande og idérik ferd i tid og rom mellom USA og Brasil i Eureka. Urfolk er sentrale her, som også i den fantastisk filma The Settlers av Felipe Gálvez. Chilenaren skildrar folkemordet på selk’nam-folket i Eldlandet heilt sør på kontinentet for drygt hundre år sidan.

I Nord-Amerika har Amat Escalante gått nye vegar. Meksikanaren er kjend for særs valdelege filmar som Heli og Los Bastardos. Med Lost in the Night frå heimlege Guanajuato vender han eit satirisk blikk mot kunstnarar som fråtsar i valden i Mexico. Sånne som han.

I tillegg til å feire Filmen med stor F er Cannes ein møtestad for framtidige filmar og for å byggje bransjen. Noreg er for eksempel representert i talentprogrammet Producers on the Move med Elisa Pirir. Ho kjem frå Guatemala, men har lang fartstid som produsent hjå Mer Film. I vinter starta ho sitt eige selskap, Stær. Pirir er ein forkjempar for at meir mangfald tyder meir kvalitet, ved at nye historier med nye perspektiv og forteljemåtar gjev rikare film.

Det er lett å vere samd. Cannes i år gav rikeleg med døme på det. Vonleg held det fram, og kanskje vågar nokon å vise filmar frå fleire land på kino i Noreg.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor ved Institutt for framandspråk ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.