Dokumentar

Regi: Trude Ottersen

Brødrene Johansen

Med: familien Johansen og vener
Kinofilm

Kråkrø, ei øy nord for Harstad: På ein geitegard ved fjorden bur Idar og Jan Ivar (begge i førtiåra) med mor og far. Bygda har 25 innbyggjarar, mellom andre bestekompisen til Jan Ivar, Birger, på nokre og åtti. Det einaste som skjer her, er sjølve livet.

Før i notida

Inntil koparnettet vart kopla frå i januar i år, så hadde faktisk 115.000 norske heimar innlagd telefon, ein av desse var heimen til familien Johansen. Her gjer dei det på gamlemåten. Eller iallfall har dei gjort det lenge. Mor Kjellrun og far Einar har oppdrege sju ungar på garden, ein oppvekst med mykje fisk og lite uviktig prat, og ein viss skepsis til det utanfor bygda.

Faren er skeptisk til unge kvinnfolk no til dags som driv og drikk, men då er Jan Ivar der og påpeikar at det er no ikkje berre kvinnfolka som drikk, og det er no heller ikkje berre unge folk, det er vel så mange gamle alkisar. Det ligg eit roleg opprør i det han seier. «La dei berre sitje og gruble, tidene forandrar seg», seier Jan Ivar mens han ror båten utover fjorden for å dra garn – akkurat som for hundre år sidan. Det er så fint og så reflektert og til refleksjon.

Folk ved fjorden 2

Det er på ingen måte fritt for assosiasjonar til Der ingen skulle tru at nokon kunne bu, eller Norge rundt, for den del. Særleg musikken kunne med fordel vore skrudd til hakket mindre sentimentalt og sidrumpa, og forteljarstemma kunne vore ørlite mindre barne-TV-aktig, om eg skal tillata meg å vera ærleg, men dette til sides, eg skal seia kven som er ærleg!

Det er den nydelege familien Johansen, og hatten så inderleg av for ho bak den forteljarstemma som har fått eit slikt unikt innblikk i kvardagslivet til Johansens. Du skal ha oppbygd bra med tillit for å få lov å vera så til stades og samtidig så lite i vegen. Regissør Trude Ottersen kan dette, noko ho beviste med sin førre film, Ishavsblod (2016) om dei siste selfangarane.

Det er sjølvsagt trist at ho sannsynlegvis har plenty materiale framover i karrieren, om ho vil halda fram med å dokumentera tider som svinn og med det tradisjonar, yrkesgrupper og ikkje minst folk. Kven skal bu i Kråkrø viss alle endar i «Dauingboka»?

Balansekunst

For min del kunne Ottersen gjerne laga ein oppfølgjar som berre handlar om «Dauingboka», dette kuriøse verket til Jan Ivar og bestekompisen Birger. Faktisk kunne eg godt sett ein dokumentar om kvar av familiemedlemmene, for det er jo akkurat dette: Når du har så bra fotografar til å fanga folka på film, flinke klipparar og ein regissør som verkeleg veit kva prosjektet er, og kan kunsten å fortelja, så kan du nesten laga film om kva som helst.

Og kva er meir interessant enn menneskelagnader? Det skadar ikkje at naturen er så vakker at ein nesten ikkje klarar la vera å googla reiseruter og prisar for turar til Nord-Noreg. Faren med oppfølgjarar er kan hende freistinga til å gå over streken, for balansen mellom sentimentalitet og realisme er viktig. Det kunne så lett vorte ein film om raringar og bygdeoriginalar, men Brødrene Johansen ser berre slik ut på plakaten. Filmen held seg på ei vakker, tynn linje der ein sjølv kan bestemma kva side ein vil sjå ned på som publikum.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast film­meldar i Dag og Tid.