Bok
Døden som fylgjesvein
Ferdinand von Schirach skriv om livet, menneskeverd og dikting i 48 kortprosastykke.
Ferdinand von Schirach er forfattar og forsvarsadvokat.
Foto: Michael Mann
Samantreffet er nok tilfeldig, men tittelen på den seinaste boka til Ferdinand von Schirach minner sterkt om Coffee and Cigarettes, filmen til Jim Jarmusch frå 2003 der kaffien og røyken gjev rom for samtalane. Episodisk som denne filmen er òg Kaffe og sigaretter, 48 kortprosastykke utan openberr samanheng og i fleire sjangrar: barndomsminne, nyhende, møte med ulike menneske, dialogar, refleksjonar, lagnader, kuriosa, illgjerningar, referat frå straffesaker, frå filmar.
Blant dei lengste stykka er det fyrste, om forteljarens liv på jesuittinternatet St. Blasien i Schwarzwald frå han er ti år gamal, nesten utan kontakt med foreldra. Etter at faren døyr då guten er 15 år, kjem ei tid med angst og depresjon, som leier til eit mislukka sjølvmordsforsøk. Etter det er døden ein fylgjesvein, i forteljarens liv og i denne vesle, men sterke boka.
Mosaikk
Kva bind historiene elles saman? Det er korkje handling, personar eller tema, men forteljaren Ferdinand von Schirach: Han ser, høyrer, noterer, portretterer likt og ulikt. Mellomromma mellom stykka, ordlause fuger, gjev boka karakter av «mosaikk», som diktarkollegaen Christoph Hein kalla det i ei av bøkene sine (Horns Ende, 1985), der ulike verdsbilete og perspektiv får stå side om side utan kommentar, og der lesaren sjølv fyller ut det som manglar. Ein slik mosaikk er boka til von Schirach òg, og det gjer at boka fell mellom nokre stolar; ho er ikkje roman, ikkje novellesamling, ikkje prosadikt, ikkje essay. Tagnaden mellom stykka – og internt i dei – skapar dessutan ein melankoli.
Men boka kviler på ei anna søyle òg: synet på livet, menneskeverdet og diktinga. Von Schirach ønskjer å leggja seg tett opp til førebiletet Michael Haneke og hans kompromisslause filmar. Dei er som haikudikt for forteljaren, dei seier berre det dei vil, ikkje noko meir: «Det finnes ingen metaforer, slik det i livet heller ikke finnes noen metaforer.»
Det er ein interessant påstand. Er der ingen metaforar i livet? Språket er jo fullt av dei, er ikkje språket ein del av livet? Her er det litt av kvart å tenkja over, å fylla ut. Særleg sidan forteljaren i barndommen var synestetikar, han «såg» menneske og lukter som fargar. Og siste setninga – «Lykke er en farge og alltid bare et øyeblikk» – gjer lesaren endå meir usikker. Kan henda er film og prosa ulike når det kjem til metaforen? Sikkert er det i alle fall at von Schirach er ein forfattar som gjev korthogde, presise glimt, han fer ikkje fram med brei pensel. «Tingene er for kompliserte», som han seier, for å avvisa førestillinga om den lukkelege barndomen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
