JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Meldingar

Det tyske huset

Hjemsøkelse er storarta skrivekunst om mennesket i ei opprivande tid.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Jenny Erpenbeck vart fødd i Aust-Berlin og er teater- og operareggisør i tillegg til forfattar.

Jenny Erpenbeck vart fødd i Aust-Berlin og er teater- og operareggisør i tillegg til forfattar.

Foto: Katharina Behling

Jenny Erpenbeck vart fødd i Aust-Berlin og er teater- og operareggisør i tillegg til forfattar.

Jenny Erpenbeck vart fødd i Aust-Berlin og er teater- og operareggisør i tillegg til forfattar.

Foto: Katharina Behling

3534
20200207
3534
20200207

Roman

Jenny Erpenbeck:

Hjemsøkelse

Omsett av Ute Neumann
Oktober

Her er huset han Jakob bygde, heiter det i eit barnerim. Der kjem det nye element inn i kvar strofe, og noko liknande kan ein sjå i den framifrå romanen til Jenny Erpenbeck, Hjemsøkelse, som no ligg føre på norsk i plettfri omsetjing av Ute Neumann.

Mosaikk

I romanen er det tale om eit sommarhus som ein arkitekt får bygd ein stad i Tyskland i 1930-åra. I skiftande tider vert huset okkupert eller nytta av ulike personar, tidt utan forklarande introduksjon ved forfattaren, som er sparsam med namn og ubunden av kronologi, medan teksten vert lagd fram nøkternt, tidvis i bulletinstil, somme gonger i stringent skildring av det som hender, og andre stader med mindre tydeleg kontinuitet, slik at periodar i same avsnitt står kvar for seg i perspektiv og handling, med ørsmå tomrom for lesaren å fylla – eller møblera. Etter kvart forstår ein at romanen er ein mosaikk. Ein bit ein ikkje legg særleg vekt på her og no, finn den rette plassen sin ved eit seinare høve, men boka verkar likevel ikkje vanskeleg, for ho fungerer svært bra både i det partikulære og på makronivået.

Den sentrale hendinga, som styrer lagnaden til huset, er krigsåra. Men her er både eit før og eit etter, med mange gode og opplysande skildringar av folklore, skikk og bruk og overtru gjennom tidene og i ulike miljø og frå stad til stad, og presise oversyn over kva det og det kostar, turre fakta som i alle høve ikkje er eit trugsmål mot truverdet. Det faktiske møter det fiktive i same vitskaplege språk, ein rest av det gotiske heng att i landskapet, særleg ved minnet om ei sinnsforvirra kvinne som drukna seg, og samstundes rullar den nye tida inn, på larveføter, men også på billebein, meir presist ved ein invasjon av koloradobiller. Alt heng saman på underleg vis, men tråden i det heile er det opp til lesaren å finna, Erpenbeck tek oss ikkje på fanget for å fortelja ei god historie.

Effektiv metode

Sjølv om scena er historisk, og fiksjonen så tett på det moglege at ein ikkje tenkjer over at dette er eit diktverk, er det først og fremst skrivemåten som særmerkjer Erpenbeck. Ho har sin eigen stil, sin effektive metode, men denne metoden får også ein verknad på opplevinga av handlinga. Den nøkternt konstaterande tonen presenterer hendingane utan å ta stilling, lesaren må sjølv investera kjensler i lesinga, ein vert ikkje objekt for emosjonell utpressing av ein forfattar som skal ha lesarane til å reagera på ein viss måte. Erpenbeck frigjer seg såleis frå ein fastlagd ståstad i teksten, me er inne i hovudet på både den eine og den andre og opplever deler av dei same scenene frå fleire synsvinklar. Dette stiller sjølvsagt store krav til forfattaren, som med imponerande virtuositet kan hoppa frå hjernen til ei gammal, tysk kone, via ei rad ulike personar og inn i tankeverda til ein litt puslete russisk unggut som har gjort kometkarriere i Den raude armeen, og alle er like truverdige.

Dette er stor litteratur, og eg har ikkje andre innvendingar enn at isbreen i byrjinga saknar plastisitet, og at anslaget over vekta til sommarhuset mot slutten tyder på ei kolossalt tett møblering. Hus er for det meste tomrom, også huset Jakob bygde, men i romanen til Erpenbeck tilfører dei tomme romma teksten flyt og meining, om lesaren er viljug til å ta på seg litt av arbeidet med å møblera dei.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Roman

Jenny Erpenbeck:

Hjemsøkelse

Omsett av Ute Neumann
Oktober

Her er huset han Jakob bygde, heiter det i eit barnerim. Der kjem det nye element inn i kvar strofe, og noko liknande kan ein sjå i den framifrå romanen til Jenny Erpenbeck, Hjemsøkelse, som no ligg føre på norsk i plettfri omsetjing av Ute Neumann.

Mosaikk

I romanen er det tale om eit sommarhus som ein arkitekt får bygd ein stad i Tyskland i 1930-åra. I skiftande tider vert huset okkupert eller nytta av ulike personar, tidt utan forklarande introduksjon ved forfattaren, som er sparsam med namn og ubunden av kronologi, medan teksten vert lagd fram nøkternt, tidvis i bulletinstil, somme gonger i stringent skildring av det som hender, og andre stader med mindre tydeleg kontinuitet, slik at periodar i same avsnitt står kvar for seg i perspektiv og handling, med ørsmå tomrom for lesaren å fylla – eller møblera. Etter kvart forstår ein at romanen er ein mosaikk. Ein bit ein ikkje legg særleg vekt på her og no, finn den rette plassen sin ved eit seinare høve, men boka verkar likevel ikkje vanskeleg, for ho fungerer svært bra både i det partikulære og på makronivået.

Den sentrale hendinga, som styrer lagnaden til huset, er krigsåra. Men her er både eit før og eit etter, med mange gode og opplysande skildringar av folklore, skikk og bruk og overtru gjennom tidene og i ulike miljø og frå stad til stad, og presise oversyn over kva det og det kostar, turre fakta som i alle høve ikkje er eit trugsmål mot truverdet. Det faktiske møter det fiktive i same vitskaplege språk, ein rest av det gotiske heng att i landskapet, særleg ved minnet om ei sinnsforvirra kvinne som drukna seg, og samstundes rullar den nye tida inn, på larveføter, men også på billebein, meir presist ved ein invasjon av koloradobiller. Alt heng saman på underleg vis, men tråden i det heile er det opp til lesaren å finna, Erpenbeck tek oss ikkje på fanget for å fortelja ei god historie.

Effektiv metode

Sjølv om scena er historisk, og fiksjonen så tett på det moglege at ein ikkje tenkjer over at dette er eit diktverk, er det først og fremst skrivemåten som særmerkjer Erpenbeck. Ho har sin eigen stil, sin effektive metode, men denne metoden får også ein verknad på opplevinga av handlinga. Den nøkternt konstaterande tonen presenterer hendingane utan å ta stilling, lesaren må sjølv investera kjensler i lesinga, ein vert ikkje objekt for emosjonell utpressing av ein forfattar som skal ha lesarane til å reagera på ein viss måte. Erpenbeck frigjer seg såleis frå ein fastlagd ståstad i teksten, me er inne i hovudet på både den eine og den andre og opplever deler av dei same scenene frå fleire synsvinklar. Dette stiller sjølvsagt store krav til forfattaren, som med imponerande virtuositet kan hoppa frå hjernen til ei gammal, tysk kone, via ei rad ulike personar og inn i tankeverda til ein litt puslete russisk unggut som har gjort kometkarriere i Den raude armeen, og alle er like truverdige.

Dette er stor litteratur, og eg har ikkje andre innvendingar enn at isbreen i byrjinga saknar plastisitet, og at anslaget over vekta til sommarhuset mot slutten tyder på ei kolossalt tett møblering. Hus er for det meste tomrom, også huset Jakob bygde, men i romanen til Erpenbeck tilfører dei tomme romma teksten flyt og meining, om lesaren er viljug til å ta på seg litt av arbeidet med å møblera dei.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Dette er stor litteratur.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis