Kortroman

Han Kang:

Hvit

Omsett av Jarne Byhre
Pax

Då eg gjekk på folkehøgskule, på skrivelinje, fekk vi kvar månad ei oppgåve der vi skulle skrive ut ifrå eit einskilt ord. Den første oppgåva vi fekk var «sukker». Det var kjekt å sjå korleis orda opna seg, og kor ulike tekstane til elevane vart, kor forskjellige assosiasjonar vi fekk til orda.

Det er litt slik eg opplever Han Kangs Hvit; boka består av mange korte tekstar, alle med eigne kvite titlar, som «Måneformet riskake», «Tåke», «Brystmelk», og eget skriv at ho sette i gang skrivinga med å lage ei liste over ord som skildrar noko kvitt. Den aller første teksten handlar om å måle alt rundt seg kvitt, og Rolling Stones-låten «Paint it black» set seg fast i hovudet mitt. Det er jo ikkje det verste som kan skje. Litt verre er det med barnesongen «Se min kjole» som òg legg seg på hjernen etter kvart. Men heldigvis er ikkje boka berre ein fargeleik.

Sorgmeditasjon

Gjennombrotet til Han Kang – utanfor heimlandet Sør-Korea – kom i 2016, då ho fekk den internasjonale Man Booker-prisen for Vegetarianeren. Hvit vart nominert til same pris i 2018 og er den tredje boka av forfattaren som er gitt ut på norsk. Forventningane er store, sidan dei to føregåande romanane blir hylla av både kritikarar og lesarar.

Hvit er vel å merke ein anna type bok. Ho er litt utfordrande å plassere med tanke på sjanger: Ein kan kalle boka ein kortroman, ein sorgmeditasjon eller ei kortprosasamling. Handlinga går ikkje føre seg i Sør-Korea, slik ho gjer i dei to tidlegare bøkene, men i ein ikkje namngitt europeisk by som vi kan gjette oss til er Warszawa. Hovudpersonen er heller ikkje namngitt, men det er ikkje unaturleg å tenke at det er forfattaren sjølv.

Annleis sorg

I Hvit tar Han Kang tak i ei anna sorg enn den vi er vande med å snakke om. Som ung mister mor til forfattaren eit barn; storesøstera til Han Kang blir fødd to månadar for tidleg og dør etter to timar. Det er altså ei søster forfattaren aldri har møtt, boka krinsar rundt. Kven ville søstera blitt om ho hadde overlevd? Eller finst ho uansett, som eit slags gjenferd? Og om søstera hadde fått vakse opp, hadde forfattaren i det heile blitt fødd?

Boka er delt i tre delar: «Jeg», «Hun» og «Alt hvitt». Første og tredje del fungerer som ei ramme; dei er nokså konkrete med ei slags vandring i notida og med bakgrunn for skildringane vi skal få i den største delen i midten.

Mål det kvitt

Midtdelen «Hun» kan lesast som ei separat kortprosasamling med skildringar av augneblinkar, minne og natur. Det er mykje vatn, lys og mørke, det er rikeleg med luft mellom sidene og mykje snø. Språket og skildringane er poetiske og minner meg tidvis svært mykje om ei aldeles nydeleg bok som rett og slett heiter Snø, av franske Maxence Fermine. Det er godt å få ande inn denne stemninga.

Vi får nokre få overraskingar i biletbruk, men elles er det lite å skvette over. Nokre vil kanskje oppleve heilskapen som litt monoton, men eg les tekstane som ein vakker meditasjon over liv og død, det forgjengelege og det kvite. Det er forunderleg kva som skjer med ein når ein konsentrer seg om ein farge på denne måten. Det er som ei reinsing. Etter enda lesing føler eg meg som eit kvitt ark.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.