Roman

Salman Rushdie:

Seiersbyen

Omsett av Kirsti Vogt
Aschehoug

For eit tiår eller to sidan var det ein del snakk om den første norske innvandrarromanen av internasjonalt format. Vi har sett tilløp, men aldri noko som måler seg mot det britane kan vise til, ved framfor alt V. S. Naipaul (1932–2018) og Salman Rushdie, der det multikulturelle får spele seg ut mot kolonial bakgrunn, det vere seg i Trinidad eller i India.

For Salman Rushdie er det alltid India, og i Seiersbyen tar han lesaren med på ei fantastisk reise tilbake til 1300-talet og bortimot 300 år framover mot 1600-talet. Og den som fyller dette tidsrommet, er Pampa Kampana, ei kvinne med guddommelege evner og guddommeleg skaparkraft. Ho blir 247 år.

Vi møter henne første gongen som niåring framfor det store enkebålet etter eit militært nederlag, og slik skikken er, kastar også mora seg inn i flammane. Det foreldrelause barnet blir tatt hand om av ei gudinne, Pampa, som gir henne utanomjordiske evner, og frå no av startar Pampa Kampana si livsgjerning med å skape eit samfunn der likestilling, ytringsfridom. religionsfridom, inkludering og toleranse, velstand og lykke står sentralt. Ho skaper det frå ingenting, slik gudar kan, og ut frå ein sekk med frø, veks det fram ein by, Bisnaga, Seiersbyen, med menneske som ho kviskrar liv i og gir individuelle historier.

Men etter som tida går, blir dei magiske evnene svekte, «gudene må trekke seg tilbake fra verden og slutte å gripe inn i dens historie». Reformene står for fall, og det blir opna opp for kaos, intrigar, konspirasjonar og ein nådelaus maktkamp innanfor ulike dynasti, der drivkrafta gjerne er religion og eit ønske om personleg rikdom og ære.

Alt dette er overlevert gjennom Pampa Kampana si store krønike på 24000 vers, Jayparajava, som ho legg i ei forsegla leirkrukke og grev ned i ruinane etter at Bisnaga er lagd i grus, og det er denne krønika, funnen etter 400 år, som er kjeldegrunnlaget under skrivinga av Seiersbyen. Samstundes er det historiske bakteppet for fiktive Bisnaga byen Vijayanagar, hovudstad i eit mektig hinduistisk rike i Sør-India, fullstendig øydelagd og plyndra av muslimske styrkar i 1565. Denne ruinbyen står i dag på Unesco si verdsarvliste.

I kombinasjonen mellom historiske fakta og det overjordisk magiske skaper Salman Rushdie eit eineståande verk som speler på både eventyr, legende, segn, moderne dataspel, løgner, munnlege overleveringar og ikkje minst ei evne til grensesprengande fabulering, der han bles liv i eit persongalleri som nok blir i største laget til at oversikta forblir intakt, men som likevel fortener sin plass i eit verd der «ord er de eneste seierherrene». Det er språkets triumf over barbariet, i dag som den gongen.

Salman Rushdie har sjølv betalt ein høg pris for å stå opp mot og utfordre religiøs fanatisme og politisk einsretting. Mange takkar han for det.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.