Roman

Birger Emanuelsen:

Jeg skal beskytte deg

Tiden Norsk Forlag

Er det råd å oppseda born til sjølvstende? Ein mann eg snakka med ein gong, sa at han gav sonen sin ei fri oppseding. Fridomen innebar at han fritok seg sjølv frå å læra han noko som helst. Slik eg perifert kjenner sonen, var metoden ingen dundrande suksess.

I den nye boka til Birger Emanuelsen møter me læraren Jon, som ei tid var logistikkansvarleg for Leger Uten Grenser i Zimbabwe. Han er gift med Vilje, og saman har dei sonen Andreas, som er fem år gamal. Jon er ingen studie i tolmod, han er brå og impulsiv, men han har ein føremon: Han veit om det. Det er likevel ikkje alltid nok. Andreas er lett å hanskast med for dei tilsette i barnehagen, men noko verre for faren. Det er eit kjend fenomen. Vørdnad syner me dei framande, me kjenner ikkje veikskapen deira, dei heime ser me opprådde mest dagstøtt.

Aggresjon

Jon vert fort irritert på sonen, tek uturvande hardt i han no og då, han er snar til å kjefta og stiller urimelege krav. Jon er elles litt kantete også mellom vaksne, og han har ein lei tendens til å gjera seg mistenkjeleg. Emanuelsen er svært god på å skildra nett dette, utan å utmala situasjonane. Ein gong kjem Jon i skade for å hjelpa ei fortvila jente på do i barnehagen der Andreas går, og eit slikt brotsverk kan jo få enorme konsekvensar, men Emanuelsen lèt den eventuelle utviklinga av prosessen etter hendinga skje i bakgrunnen. Likeins er det når Jon tek Andreas med på ein lang skogstur: Då dei kjem til ei hytte der to lærarstudentar held til, ser dei at Andreas har sår etter villmarkslivet, og både Jon og lesaren merker skepsisen deira, men om dette får noko etterspel, er det unemnd i boka.

Skogsturen tek stor plass, og han er eit høve for Jon til å prøva ut oppsedingsideane sine. Han meiner at Andreas er for pysete, og at han har plikt til å hjelpa han til å hjelpa seg sjølv. Turen går over stokk og stein, og hadde barnevernet observert hendingane, ville det nok resultert i full utrykking med blålys, sirene, jet og bazooka.

Dramatikk

I Zimbabwe hadde Jon nokre særs ubehagelege opplevingar, og dei forklarar ein del av åtferda hans. Han er svært oppteken av dramatiske hendingar ute i verda, for han vil stå budd når krisa kjem. Samstundes er han ein mann som prøver å forstå verda, ikkje minst valden. Kvifor finst han? Er han eit språk, eller berre kaotisk og primitiv aggresjon? Såleis er dette ein ambisiøs roman, han tek ikkje berre opp ei aktuell problemstilling, men tangerer mange, også slike som er tidlause, og han er ikkje minst ein roman som veks seg stendig betre under lesinga.

Også arv og miljø frå barndomen har prega Jon. Han nemner særleg faren, som måtte tola fysisk vald i oppveksten. Då Jon spør: «Fikk du aldri lyst til å slå tilbake?», svarar ikkje faren, men skiftar berre samtaleemne. Ja, det var nordmanns vis! Nett der, i passasjar som syner korleis folk fungerer i nære relasjonar, er Emanuelsen på sitt beste, og attkjennande frå røyndomen, i alle høve den eg kjenner til. Eg minnest ein slektning, ein mann av få ord, som låg for døden og vart plaga med nærgåande spørsmål av ei velmeinande svigerdotter: «Er du sikker på at det ikke er noe du vil si til sønnene dine, etter alle disse årene?» Han såg lenge på henne, og sa: «Eg har att ein sørvis på bila.» Han var ikkje dikta opp av Birger Emanuelsen, men det kunne han radt ha vore!

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.