Roman

Iram Haq:

Uelsket

Cappelen Damm

39 år gamle single Sofia (døypt Safia) bur i Oslo og har hyppige snarturar til andre europeiske storbyar. Når faren (opphaveleg indisk) blir alvorleg sjuk, flyttar ho heim til han og mora, motivert kanskje meir av pengenaud enn av omsut.

Iram Haq har fleire gode og kritikarroste både kort- og langfilmar bak seg der ho tar opp problemstillingar rundt det å vere såkalla bindestreks-nordmann eller -kvinne, på interessant og augeopnande vis. Forsøket på å skrive roman er ikkje heilt på same nivå.

Kampen for tilværet

Sofia er fotograf, og det er freistande å seie at Uelsket er strukturert som ei rekkje snapshots frå livet hennar, tekstbolkar på alt frå nokre få linjer til fire–fem sider som til saman blir eit portrett av denne ikkje lenger heilt unge norsk-indaren. Ho fører eit rastlaust og anstrengande liv og har konstant dårleg råd. Ho datar på Tinder for å få eit rom på hotell ei natt og eit måltid mat, og kanskje også noko som kan minne om kjærleik.

Sofia ber på mange traume frå barndomen og ei grunnleggande og destruktiv kjensle av å vere verdilaus. Tilhøvet til foreldra er særs vanskeleg. Dei viser lite forståing for kva det er dottera forsøker å få til i livet sitt, kommunikasjonen mellom dei er for det meste fråverande. Slik Haq med hell har gjort i filmane sine, blir lesaren her dratt inn ein større og meir generell tematikk rundt det å vekse opp i Noreg med bakgrunn frå ein annan kultur.

Tinder

Difor er det synd at alle dei mislykka datane med dei totalt usympatiske mennene, og dei overflatiske festane Sofia oppsøker, har fått så stor plass. Vi forstår poenget her ganske fort: Ja, ho kjenner seg utan eigenverdi, ja, ho søkjer feil menn. Vi treng ikkje få servert kleine sexscenar med tre–fire ulike menn frå hotellrom rundt i verda og ein masse overflatisk snakk. Det kjennest fort utterpa.

Sofias relasjon til foreldra er det interessante her. Foreldra har gjort ei lang reise, så krevjande at dei slett ikkje greidde å vere dei omsorgspersonane dei burde ha vore. I årevis har vi høyrt og lese om kulturkollisjonen andregenerasjonsinnvandrarar kjenner på. Om ein ikkje har opplevd det sjølv, kan det kanskje bli litt abstrakt.

Haq viser korleis dette artar seg heilt konkret, ned til dei heilt banale og plagsame trivialitetane i dagleglivet som gir eit utal høve til misforståingar og skivebom når det gjeld kommunikasjon. Sofia er blitt særs norsk i hovudet, medan foreldra framleis mentalt sett oppheld seg i Pakistan og India – og attpåtil slik desse landa var for mange år sidan. Det må gå gale.

Mot slutten av boka, når faren er verkeleg sjuk, kjem vi endeleg tett på Sofia og dei kjenslene ho så hardnakka prøver å skjule for verda. Eg skulle ønskje Haq hadde sleppt oss inn dit mykje før. Sofias veldig motstridande kjensler overfor ein mann som heilt utvilsamt har vore lysår unna ein god og kjærleg far, er sterke og såre.

Sofia lykkast endeleg med fotokunsten sin, det skjer når ho vågar å gå tett på sine eigne folk. Det er også her teksten lever.

Til slutt ein merknad om språket: Eg blir ikkje heilt klok på det. Nokre få stader i teksten er det nokre rare skrivemåtar som ikkje er heilt korrekt norsk. Døme: «barnsbena» i eitt ord (for «frå barnsbein av») og «Jeg mister stedsans». Det er mogleg dette skal spegle hovudpersonen som trass alt har utanlandske bakgrunn, men då burde det ha vore meir gjennomført og ikkje slik at lesaren blir i stuss om det er ein glipp.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er lektor, forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.