Roman

Kim Leine:

Dansk standard

Cappelen Damm

Det normale er ein relativ storleik definert av ytterpunkt som det sjølv aldri er del av, nyttig i statistikken, og tidt gagnlaust i røynda. I den nye romanen sin, Dansk Standard, skriv Kim Leine om ein mann som i byrjinga kallar seg E, som arbeider i direktoratet, eller kva det no er, som heiter Dansk Standard. E er ein så middels mann at han, i alle høve for denne lesaren, tykkjest tett på å representera noko paradoksalt, nemleg det ekstremt gjennomsnittlege. Dette litterære grepet verkar konstruert og øydeleggjande, og ein ser med gru fram til å lesa 288 sider tekst om eit slikt emne, men Leine må ha kvidd seg like mykje til å skriva 288 sider tekst med dette som mål, for det standardiserte kverv snart for noko som er meir liv laga i litteraturen.

Vekkjer dei døde

E er ikkje einaste hovudperson i boka, han fører ordet i annakvart kapittel, medan syster hans, som er lege av profesjon og sjølvskadar av legning, tek seg av dei andre. Ho er glad i jobben sin, og finn stor glede i kaos og ulukker.

Dei to kjem kvar for seg i kontakt med folk som høyrer til ei religiøs gruppe som i påstått løynd driv med noko dei kallar Prosjekt Lasarus, der føremålet er å vekkja dei døde til live att. I alle høve somme døde. Diverre ser det ut til at den beste kandidaten er ein mann som forgreip seg på E og syster hans gjennom store delar av oppveksten, og som no berre finst som skurk i dei vonde draumane til E, ein skurk som E vanlegvis tek livet av, om enn til fånyttes.

Det skjer mykje merkeleg i denne romanen, og trass i at somme sekvensar vert presenterte som draumar, er det lite som tyder på at resten går føre seg i vaken tilstand, og sjølv om Leine er ein kløppar på detaljar, særleg av det fråstøytande slaget, og skildrar små menneske i kamp mot veldige krefter, slik at lesaren lett kan kjenna seg att i det mentale landskapet, minner teksten meir om ein film av David Lynch enn ein dokumentar av David Attenborough. Men det er sjølvsagt heilt i orden.

Overgrep

Handlinga er det ikkje råd å tru på, men ein forstår etter kvart at boka presenterer eit vridd og vrengt bilete av det å leva livet vidare etter grove mentale og seksuelle overgrep frå omsorgspersonar og andre føresette. Dei mentale overgrepa kjem ikkje i framgrunnen her, men ein forstår at presentasjonen av den religiøse gruppa sentralt i handlinga, er gjort for å gje eit døme på ein organisasjon som nyttar indoktrinering som medisin og hjernevask som mental hygiene, og ved slike overgrep vert også dei seksuelle moglege.

Stundom kan ein finna glede i slike aspekt ved ein tekst som neppe vart skrivne med overlegg, men som, for å seia det litt vanskeleg, finn endemisk resonans i lesarens idiosynkratiske assosiasjonsunivers. Eit døme, som eg kan vera åleine om: E møter ei kvinne, men kjenner ikkje namnet hennar. Han kallar henne Nefertiti. I mi verd er det høveleg at namnet, i denne uavgjorte situasjonen, endar på titi. Eit anna, som kan vera intendert: På eitt tidspunkt byrjar det å kravla små biller ut av kroppen til E. Då tenkjer eg at det ikkje er så rart: Etter at E har innbilt seg så mykje merkeleg, vil billene ut. Dei vil ikkje vera innbiller meir!

Dette er ein roman som altså tek seg kraftig opp etter kvart, og som er skildringa av eit varig mareritt og udøyeleg vondskap og er ei stadfesting av Olav Duuns ord: Du drep ikkje det vonde med øks!

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid